Ένας Φυσικός και ένας ζωγράφος: Τι κοινό έχουν;

 Στις 11 Μαΐου γεννήθηκαν δυο καταξιωμένοι άντρες με διεθνή ακτινοβολία.

Ένας επιστήμονας και ένας ζωγράφος.

Ο Αμερικανός θεωρητικός φυσικός Richard Phillips Feynman και ο Ισπανός εκκεντρικός ζωγράφος Salvador Dali.

Ο Richard Feynman  (1918-1988) ήταν ένας πληθωρικός επιστήμονας, παθιασμένος με τη φυσική και τη διδασκαλία της, ο "δάσκαλος των δασκάλων", βραβευμένος με Νόμπελ Φυσικής το 1965 για το έργο του στην Κβαντική Ηλεκτροδυναμική. Σημαντική ήταν η συμβολή του στους τομείς της κβαντομηχανικής, της σωματιδιακής φυσικής και της στατιστικής μηχανικής.

Επινόησε έναν αναπαραστατικό τρόπο των μαθηματικών εκφράσεων που περιγράφουν τη συμπεριφορά και την αλληλεπίδραση των υποατομικών σωματιδίων, τα  διαγράμματα Feynman. 

Σ' αυτό το διάγραμμα Feynman, ένα ηλεκτρόνιο (e-)  και ένα ποζιτρόνιο(e+) εξαϋλώνονται παράγοντας ένα φωτόνιο (γ), το οποίο μετατρέπεται σε ζεύγος quark q  και antiquark q̄ με το antiquark να ακτινοβολεί ένα γκλουόνιο (g)

Αξίζει ακόμα να αναφέρουμε ότι όπως και άλλοι σπουδαίοι φυσικοί της επο­χής, ο Feynman ξεπέρασε τα ηθικά διλήμματα και δούλεψε για ένα διάστημα στο πρόγραμμα κατασκευής της ατομικής βόμβας. 

Ο Salvador Dali (1904 -1989) ήταν ένας από τους πιο γνωστούς ζωγράφους του 20ου αιώνα, συνδέθηκε με το καλλιτεχνικό κίνημα του σουρεαλισμού, μια πολύ εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης. 

Στους πίνακες του  Dali , ιδιαίτερα στα έργα της μεταπολεμικής περιόδου συναντάμε το μεγάλο ενδιαφέρον του για τη Σύγχρονη Φυσική. Από τη δεκαετία του 1930 ξεκινά το ενδιαφέρον του Νταλί για τις επιστήμες. Η θεωρία της Σχετικότητας, η σχέση χώρου και χρόνου, η πυρηνική φυσική, το μυστήριο της αντιύλης, τον απασχολούν και καταφέρνει σε πολλά έργα του μια άμεση ένωση τέχνης και επιστήμης. 

Τέτοια έργα είναι:

"Η Γαλάτεια των Σφαιρών"  Salvador Dali (1952),  λάδι σε καμβά, 65 x 54 cm, Μουσείο Salvador Dali, Figueras, Ισπανία.

Ο πίνακας απεικονίζει την προτομή της Gala, της γυναίκας του Salvador Dali, αποτελούμενη από ένα πλέγμα σφαιρών. Οι σφαίρες αντιπροσωπεύουν ατομικά σωματίδια και συνδέουν το κενό με την ύλη. Τα σφαιρίδια φαίνονται να στροβιλίζονται και κάποιων η τροχιά έχει αποτυπωθεί σαν σε χρονοφωτογραφία. Τα σφαιρίδια αρχίζουν να χάνουν το περίβλημά τους και να φθείρονται. Το έργο είναι ένας προβληματισμός του ζωγράφου για τη βαθύτερη αναζήτηση στην ύλη πέρα από το άτομο.

"The Three Sphinxes of Bikini" / Οι τρεις σφίγγες του Μπικίνι ,(1947), λάδι σε καμβά, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Φουκουσίμα, Ιαπωνία.

Μεταξύ 1946 και 1958, οι ΗΠΑ έκαναν 23 πυρηνικές δοκιμές στο κοραλλιογενές νησί Μπικίνι μέρος του συγκροτήματος των νησιών Μάρσαλ στον Ειρηνικό ωκεανό. Οι δοκιμές προκάλεσαν τη ραδιενεργό μόλυνση των νησιών. Τα γεγονότα αυτά   καθώς και η ανησυχία του Νταλί για το περιβάλλον τον ενέπνευσαν να δημιουργήσει το έργο οι τρεις σφίγγες του Μπικίνι. Στον πίνακα απεικονίζονται ένα κεφάλι, ένα δέντρο και ένα πυρηνικό μανιτάρι. Το κεφάλι μπορεί να αντιπροσωπεύει την ανθρωπότητα, ενώ το δέντρο αντιπροσωπεύει τη φύση και το σύννεφο μανιταριών αντιπροσωπεύει την καταστροφή της πυρηνικής έκρηξης.

"Anti-protonic Assumpta" /Αντι-Πρωτονική Ανάληψη, (1956),Λάδι σε καμβά, 

71.1 x 62.2 cm, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Φουκουσίμα, Ιαπωνία.

Στο βιβλίο του "Το ημερολόγιο μιας μεγαλοφυίας" ο Νταλί γράφει για το έργο αυτό: "Η Παρθένος δεν ανέρχεται στους ουρανούς από τη δύναμη της προσευχής της. Ανέρχεται από αυτή καθαυτή τη δύναμη των αντιπρωτονίων της".

Πηγές: 

Θωμά Μαρία, (2005), «Salvador Dali και Σύγχρονη Φυσική», Αθήνα: Εκδόσεις Ελάτη

Από το διαδίκτυο

https://en.wikipedia.org/wiki/Feynman_diagram

https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1965/feynman/biographical/

https://en.wikipedia.org/wiki/Salvador_Dal%C3%AD

https://www.salvador-dali.org/en/artwork/catalogue-raisonne-paintings/colleccions/morohashi-museum-of-modern-art-fukushima/629/the-three-sphinxes-of-bikini

https://www.salvador-dali.org/en/artwork/catalogue-raisonne-paintings/colleccions/morohashi-museum-of-modern-art-fukushima/718/assumpta-antiprotonica

Sarah Frances Whiting

Πρωτοπόρος της επιστημονικής εκπαίδευσης για γυναίκες.

Φωτογραφία της Sarah Whiting από το 1879

Η Sarah Frances Whiting (1847 – 1927) ήταν Αμερικανίδα καθηγήτρια, φυσικός και αστρονόμος.

Γεννήθηκε στις 23 Αυγούστου 1846 στο Wyoming της Νέας Υόρκης. Ο πατέρας της έχοντας εξαιρετική μόρφωση, δίδασκε φυσική φιλοσοφία και μαθηματικά και έτσι το ενδιαφέρον της Whiting για την επιστήμη ξεκίνησε από μικρή ηλικία. Της άρεσε να βοηθά τον πατέρα της να οργανώνει επιστημονικά πειράματα για τα μαθήματά του και από εκείνον διδάχτηκε πειραματικές επιστήμες, μαθηματικά, ελληνικά και λατινικά.

Το 1865, σε ηλικία 18 ετών αποφοίτησε από το κολέγιο  Ingham στο Le Roy της Νέας Υόρκης, το πρώτο γυναικείο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ. Μετά δίδαξε για ένα διάστημα στο Ingham  και σε γυμνάσιο θηλέων στο Μπρούκλιν.  Παράλληλα παρακολουθούσε επιστημονικές διαλέξεις με όλες τις εξελίξεις στις φυσικές θεωρίες καθώς και εκθέσεις εργαστηριακού εξοπλισμού. Σύντομα έγινε γνωστή ως μια ενθουσιώδης και αποτελεσματική δασκάλα με μεγάλη εφευρετικότητα στον αυτοσχεδιασμό των πειραματικών συσκευών για τις διαλέξεις της ενώ μοιραζότανε με τους μαθητές της τον ενθουσιασμό της για τις νέες ανακαλύψεις.

Το 1876,  προσλήφθηκε ως καθηγήτρια φυσικής σε ένα νέο πανεπιστήμιο για γυναίκες, το Wellesley College στη Μασαχουσέτη. Τα πρώτα της χρόνια στο Wellesley συμμετείχε επίσης σε μαθήματα εργαστηρίου φυσικής στο MIT με εκπαιδευτή τον καθηγητή Edward Pickering. Το 1878 με τις γνώσεις που είχε αποκτήσει κατόρθωσε να ιδρύσει και να εξοπλίσει το πειραματικό εργαστήριο φυσικής στο Wellesley, το δεύτερο του είδους του στη χώρα μετά το ΜΙΤ και το πρώτο για γυναίκες.

Το 1879, ο Pickering κάλεσε τη Whiting να επισκεφθεί το Αστρονομικό Παρατηρητήριο του Κολλεγίου του Χάρβαρντ και να μελετήσει μερικές από τις πιο πρόσφατες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνταν για αστρονομικές έρευνες εκείνη την εποχή, όπως η φασματοσκοπία. Ένα χρόνο μετά, άρχισε να διδάσκει ένα μάθημα πρακτικής αστρονομίας στο Wellesley με τίτλο «Εφαρμοσμένη Φυσική». Αξιοσημείωτο είναι ότι δίδασκε αστρονομία χρησιμοποιώντας μόνο με μια ουράνια σφαίρα και ένα φορητό τηλεσκόπιο 4 ιντσών. Μεταξύ 1896 και 1900, η Γουάιτινγκ βοήθησε την έφορο του κολεγίου Wellesley  τη Sarah Elizabeth Whitin να ιδρύσει  στο κολέγιο ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, το «Αστεροσκοπείο Whitin» και στο οποίο έγινε η πρώτη διευθύντρια του.

Το Αστεροσκοπείο Whitin στο Wellesley  το 1935.

Ένα δωμάτιο στο εργαστήριο φυσικής του Wellesley, περίπου το 1893. Τα όργανα περιλαμβάνουν διάφορες ηλεκτροστατικές γεννήτριες ή μηχανές Wimshurst, βάζα Leyden, επαγωγικά πηνία και ένα γαλβανόμετρο.

Το Φεβρουάριο του 1896, λίγο μετά την ανακάλυψη των ακτίνων Χ από τον Γερμανό καθηγητή Röntgen, οι γυναίκες φοιτήτριες στο εργαστήριο φυσικής του κολεγίου Wellesley  μαζί με την καθηγήτριά τους Sarah Whiting ήταν οι πρώτες στις ΗΠΑ που πραγματοποίησαν με επιτυχία ένα πείραμα ακτίνων Χ. Για το πείραμα αυτό μια από τις φοιτήτριες, η μετέπειτα διάσημη αστρονόμος Annie Jump Cannon, στη νεκρολογία της για την καθηγήτρια της που δημοσιεύτηκε στις 4 Νοεμβρίου 1927 στο «Whiting in Science» γράφει: «Μια ιδιαίτερα συναρπαστική στιγμή ήρθε όταν οι πρωινές εφημερίδες της Βοστώνης ανέφεραν την ανακάλυψη των ακτίνων Χ το 1895. Οι προχωρημένοι φοιτητές της φυσικής εκείνης της εποχής θα θυμούνται πάντα τον ζήλο με τον οποίο η δεσποινίς Γουάιτινγκ έστησε αμέσως έναν παλιό σωλήνα Crookes και την απόλαυση όταν πήρε μερικές από τις πρώτες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν σε αυτή τη χώρα με νομίσματα μέσα σε ένα πορτοφόλι και κόκαλα στη σάρκα».

Ενδιαφέρον είναι ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2020 στο περιοδικό «Physics Today» (εκδίδεται από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Φυσικής), με τίτλο « Sarah Frances Whiting and the "Photography of the Invisible"» /  Η Σάρα Φράνσις Γουάιτινγκ και η "φωτογραφία του αόρατου".

Συγγραφείς του άρθρου, δυο καθηγητές του Wellesley, ο John S. Cameron  ομότιμος καθηγητής βιολογικών επιστημών και η Jacqueline Marie Musacchio  καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης. Οι δυο τους ερευνώντας την ιστορία της γυναικείας επιστημονικής εκπαίδευσης στο Wellesley, ανακάλυψαν αρχειακό υλικό του έργου της Sarah Frances Whiting. Τα κουτιά περιείχαν κυανότυπους που τυπώθηκαν μετά την έκθεση  αντικειμένων στις ακτίνες Χ. Στο πίσω μέρος των φωτογραφιών υπήρχαν χειρογράφα σχόλια.

Μια ακτινογραφία που λήφθηκε από τη Sarah Frances Whiting το 1896, που δείχνει γυαλιά οράσεως σε δερμάτινη θήκη και ένα μαξιλαράκι γεμάτο με καρφίτσες.

Η συνάδελφος της Sarah Frances Whiting, η Mabel Chase, τοποθετεί το χέρι της σε μια γυάλινη φωτογραφική πλάκα, κάτω από ένα σωλήνα Crookes, για να τραβήξει μια ακτινογραφία των οστών του χεριού της στο εργαστήριο φυσικής του Wellesley,  το 1896.

Η Sarah Frances Whiting με τις φοιτήτριές της στο εργαστήριο φυσικής του Wellesley τη σχολική χρονιά 1895- 96.

Το 1905, το κολέγιο Tufts απένειμε στην Whiting τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα.

Η Whiting αποσύρθηκε από τη θέση της ως καθηγήτρια φυσικής στο Wellesley το 1912, αλλά παρέμεινε ως Διευθύντρια του Αστεροσκοπείου Whitin μέχρι το 1916. Κατείχε τον τίτλο της Ομότιμης Καθηγήτριας μέχρι το θάνατό της στις 12 Σεπτεμβρίου 1927, στο Wilbraham της Μασαχουσέτης .

Η  Sarah Frances Whiting , έγραψε ένα εγχειρίδιο αστρονομίας με τίτλο «Daytime and Evening Exercises in Astronomy for Schools and Colleges»  το 1912 και πολλά άρθρα για την παιδαγωγική των φυσικών επιστημών, όλα μέρος των προσπαθειών της να εκπαιδεύσει την επόμενη γενιά γυναικών επιστημόνων. Ενημερωνόταν επίσης για τις νέες εξελίξεις για να τις συστήσει στις φοιτήτριές της. Γνώρισε τον Thomas Edison και έκανε μια επίδειξη των λαμπτήρων πυρακτώσεως του στην κοινότητα  του κολεγίου Wellesley για να πείσει τους διαχειριστές να επενδύσουν στη νέα του τεχνολογία. Παρακολούθησε μαθήματα στα πανεπιστήμια του Βερολίνου και του Εδιμβούργου και αλληλοεπιδρούσε με ένα ευρύ φάσμα επιστημόνων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, τόσο αυτοπροσώπως όσο και μέσω αλληλογραφίας.

 Πηγές εικόνων:

https://en.wikipedia.org/wiki/Sarah_Frances_Whiting

https://physicstoday.scitation.org/doi/10.1063/PT.3.4545

Maria Mitchell

Η πρώτη επαγγελματίας γυναίκα αστρονόμος της Αμερικής.

Πορτρέτο της Maria Mitchell φιλοτεχνημένο από την Γερμανικής καταγωγής ζωγράφο Herminia Borchard Dassel, (1851). Το πορτρέτο σήμερα ανήκει στην ένωση «Maria Mitchell Association» που ιδρύθηκε το 1902 από μαθητές της και μέλη της οικογένειάς της και βρίσκεται στο νησί Nantucket της Μασαχουσέτης.

Η Maria Mitchell (1818 – 1889) ήταν Αμερικανίδα αστρονόμος , βιβλιοθηκάριος , φυσιοδίφης και εκπαιδευτικός .

Γεννήθηκε την 1η Αυγούστου 1818 στο νησί Nantucket της Μασαχουσέτης σε πολύτεκνη οικογένεια κουάκερων. Η μητέρα της εργαζόταν στη βιβλιοθήκη και ο πατέρας της ήταν δάσκαλος και ερασιτέχνης αστρονόμος που εκτιμούσαν την εκπαίδευση και προσπάθησαν να της δώσουν τις ίδιες ευκαιρίες με τα αγόρια αδέρφια της. Παρακολούθησε τα μαθήματα στο δημόσιο σχολείο που δίδασκε ο πατέρας της και από μικρή ηλικία έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ταλέντο για την αστρονομία και τα προχωρημένα μαθηματικά. Ο πατέρας της τη δίδαξε να χειρίζεται μια σειρά από αστρονομικά όργανα, χρονόμετρα, εξάντες, απλά διαθλαστικά τηλεσκόπια και τηλεσκόπια Dolland . Η Μίτσελ συχνά βοηθούσε τον πατέρα της στη δουλειά του με γεωγραφικούς υπολογισμούς  και στις παρατηρήσεις του στον νυχτερινό ουρανό. 

Ως νεαρή γυναίκα εργάστηκε ως δασκάλα στο δικό της σχολείο στο οποίο επετράπη η πρόσβαση σε έγχρωμους μαθητές, γεγονός ασυνήθιστο για  την εποχή. Το 1836 της προσφέρθηκε μία θέση βιβλιοθηκονόμου στο «Nantucket Atheneum», όπου εργάσθηκε επί 20 χρόνια. 

Παράλληλα με την εργασία της ασχολείται με τις αστρονομικές παρατηρήσεις της. Με κάθε ευκαιρία πήγαινε στην ταράτσα του σπιτιού της και «σάρωνε τους ουρανούς» χρησιμοποιώντας  το διαθλαστικό τηλεσκόπιο Dolland 3 ιντσών της οικογένειας. Τη νύχτα της 1ης Οκτωβρίου 1847 ανακάλυψε έναν κομήτη που δεν είχε καταγραφεί πριν, με το όνομα 1847 VI (σύγχρονη ονομασία C/1847 T1 ) που αργότερα έγινε γνωστός ως « Κομήτης της Μις Μίτσελ» / Miss Mitchell's Comet. Η ανακάλυψη αυτή την έκανε διάσημη. Ένα χρόνο αργότερα τιμήθηκε για την ανακάλυψή της με χρυσό μετάλλιο από το βασιλιά της Δανίας Κρίστιαν Η’ και έγινε η πρώτη γυναίκα που πήρε αυτό το βραβείο στην Αστρονομία. 

Την επόμενη δεκαετία εκατοντάδες άρθρα γράφτηκαν στις εφημερίδες γι’ αυτή. Το 1848, ήταν η πρώτη γυναίκα που εξελέγη ως μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών ενώ το 1950 έγινε μέλος της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης καθώς και φίλη με πολλά από τα μέλη της, όπως ο φυσικός Joseph Henry, διευθυντής του Ινστιτούτου Smithsonian.

Το 1857 ταξίδεψε στην Ευρώπη και επισκέφθηκε τα αστεροσκοπεία του Sir John Herschel, της Caroline Herschel και της Mary Somerville.

Προσωπογραφία της Maria Mitchell από το βιβλίο της Αμερικανίδας Frances Elizabeth Willard « A woman of the century» / Η γυναίκα του αιώνα με βιογραφίες και πορτρέτα 1470 κορυφαίων Αμερικανίδων γυναικών του 19ου αιώνα που εκδόθηκε το 1893 στη Ν. Υόρκη.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας της η Μίτσελ έκανε πολλές αστρονομικές παρατηρήσεις όπως  παρατηρήσεις ηλιακών κηλίδων, κομητών, νεφελωμάτων, αστεριών, εκλείψεων ηλίου καθώς και των φεγγαριών του Κρόνου και του Δία.

Το  1865  αν και δεν είχε τριτοβάθμια εκπαίδευση, διορίστηκε καθηγήτρια Αστρονομίας και διευθύντρια του Παρατηρητηρίου (Vassar College Observatory) στο  κολλέγιο θηλέων Vassar. Ο ίδιος ο  ιδρυτής του έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πρόσληψη της Μίτσελ στη σχολή του και για την προετοιμασία του  του Αστεροσκοπείου, το πρώτο κτίριο που κατασκευάστηκε το 1865. Εκεί έμεινε μαζί με τον πατέρα της ενώ το παρατηρητήριο του κτιρίου ήταν εξοπλισμένο με το δεύτερο σε μέγεθος τηλεσκόπιο της Αμερικής που είχε κατασκευάσει ο φημισμένος κατασκευαστής Henry Fitz και είχε διάμετρο δώδεκα και τρία όγδοα ίντσες.

Μαζί με τις μαθήτριές της η Μίτσελ έκαναν πρωτότυπη έρευνα μελετώντας τους ουρανούς από τον τρούλο στην κορυφή του παρατηρητήριου. Δημοσίευσε επίσης πολλά άρθρα σχετικά με τις εκλείψεις ηλίου ή τις επιφανειακές αλλαγές που παρατηρούνται στους πλανήτες του Κρόνου ή του Δία.

Η Maria Mitchell καθισμένη και η μαθήτριά της Mary Watson Whitney ( έγινε διευθύντρια στο κολλέγιο μετά την συνταξιοδότηση της Mitchell το 1888) στον τρούλο του Παρατηρητηρίου στο Vassar.

Η Μίτσελ ήταν πολύ δημοφιλής στις φοιτήτριές της. Χρησιμοποίησε τον τρούλο του παρατηρητηρίου της όχι μόνο για τη μελέτη της επιστήμης, αλλά και ως χώρο συγκέντρωσης για τη συζήτηση της πολιτικής και των γυναικείων θεμάτων. Σε όλη τη ζωή της προώθησε την καταπολέμηση της δουλείας, το έργο άλλων γυναικών στην αστρονομία, την πρόσβαση των γυναικών στη τριτοβάθμια εκπαίδευση, την ισότητα στις αμοιβές.

Καρτ ποστάλ που απεικονίζει τη Maria Mitchell στο παρατηρητήριο του κολεγίου τον Ιούνιο του 1878.

Πέθανε στις 28 Ιουνίου 1889. Το Παρατηρητήριο «Maria Mitchell» στο Nantucket πήρε το όνομά της, όπως και ο κρατήρας Mitchell στο φεγγάρι.

Πηγές εικόνων:

https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Mitchell

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Herminia_B._Dassel_portrait_of_Maria_Mitchell,_ca._1851.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:MARIA_MITCHELL_A_woman_of_the_century_(page_519_crop).jpg

https://www.vassar.edu/vcencyclopedia/faculty/original-faculty/maria-mitchell1.html

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mitchell_Maria_telescope.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maria_Mitchell_in_the_Vassar_College_Observatory,_Vassar_College,_June_1878.jpg 

Mary Somerville

H αγγλική λέξη scientist (επιστήμονας) επινοήθηκε για να περιγράψει εκείνη και το έργο της 

Πορτρέτο της Mary Somerville από τον Άγγλο ζωγράφο Thomas Phillips, (1834)

Η Mary Somerville (1780 – 1872) ήταν Σκωτσέζα μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, επιστήμονας και ταλαντούχα συγγραφέας της επιστήμης.

Το έργο της βοήθησε να καθιερωθεί η επιστήμη ως ξεχωριστός τομέας σπουδών στην Αγγλία και μέχρι το θάνατό της ήταν γνωστή σε όλη την Ευρώπη για το επιστημονικό της ταλέντο και την ευγενική προσωπικότητά της.

Γεννήθηκε ως Mary Fairfax στις 26 Δεκεμβρίου 1780 σε μια μικρή πόλη της Σκωτίας, το Jedburgh, από αριστοκρατική αλλά σχετικά φτωχή οικογένεια. Όπως και πολλές γυναίκες της εποχής της δεν είχε τις ίδιες εκπαιδευτικές ευκαιρίες με τα αδέρφια της. Σε ηλικία 10 ετών στάλθηκε για ένα χρόνο σε οικοτροφείο όπου έμαθε ανάγνωση, γραφή, απλή αριθμητική, γαλλική και αγγλική γραμματική. Συνέχισε τις σπουδές της μόνη της με την ανάγνωση βιβλίων στη βιβλιοθήκη του πατέρα της και  ως αυτοδίδακτη μελετώντας λατινικά, άλγεβρα, τα στοιχεία Γεωμετρίας του Ευκλείδη και Αστρονομία. Το  1804 παντρεύτηκε τον μακρινό της ξάδελφο Samuel Greig ο οποίος ήταν καπετάνιος στο ρωσικό ναυτικό και Ρώσος πρόξενος στο Λονδίνο και μετακόμισε στο Λονδίνο όπου έζησε για τρία χρόνια, αποκτώντας δυο παιδιά και προσπαθώντας να μελετά χωρίς ιδιαίτερη ενθάρρυνση από το άντρα της. Το 1807, χήρα και αρκετά ευκατάστατη επέστρεψε στη Σκωτία. Έχει πλέον τη δυνατότητα να φτιάξει σπίτι της μια μεγάλη επιστημονική βιβλιοθήκη και συνεχίζει την αυτομόρφωσή της στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Μελετά τα συγγράμματα του Γάλλου μαθηματικού Πιέρ Σιμόν Λαπλάς, τη Φυσική Φιλοσοφία με Μαθηματικές Αρχές του Ισαάκ Νεύτωνα, αστρονομία, χημεία, γεωγραφία, τη χρήση των  μικροσκοπίων, ηλεκτρισμό και μαγνητισμό.  

Το 1812 παντρεύτηκε έναν άλλο ξάδερφο, τον γιατρό William Somerville που ήταν επικεφαλής του ιατρικού τμήματος του στρατού στο Λονδίνο και ο οποίος υποστήριξε θερμά τη μελέτη, τη συγγραφή και την επαφή της γυναίκας του  με τις φυσικές επιστήμες.

Από το δεύτερο γάμο αποκτά τέσσερα παιδιά αλλά και το επίθετο με το οποίο έγινε ευρέως γνωστή. Μετακομίζουν στο Λονδίνο και εκεί αποκτά γνωριμίες και διασυνδέσεις με τους κορυφαίους επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες της εποχής. Επιπλέον οι Somerville ταξίδεψαν σε όλη την Ευρώπη και στις ευρωπαϊκές περιοδείες τους επισκέφτηκαν πολλούς διάσημους διανοούμενους.

Το 1826, η Mary Somerville παρουσίασε στην Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Αγγλίας μία έρευνα με τίτλο «Οι Μαγνητικές Ιδιότητες της Ιώδους Ακτινοβολίας του Ηλιακού Φάσματος» μετά από πειράματα που έκανε για να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ φωτός και μαγνητισμού.

Ο Sir David Brewster, εφευρέτης του καλειδοσκόπιου, έγραψε το 1829  ότι η Mary Somerville ήταν: «... σίγουρα η πιο ασυνήθιστη γυναίκα στην Ευρώπη - μια μαθηματικός της πρώτης τάξης με όλη την ευγένεια μιας γυναίκας ... Είναι επίσης μια σπουδαία φυσική φιλόσοφος και ορυκτολόγος».

Το 1827 ο Λόρδος Henry Brougham, επικεφαλής της Εταιρείας για τη Διάχυση της Χρήσιμης Γνώσης ζήτησε από τη Somerville να μεταφράσει το πέντε τόμων έργο  του Pierre-Simon Laplace «Mécanique Céleste» / Ουράνια Μηχανική. Αν και ήταν επιφυλακτική λόγω της δυσκολίας του έργου, πέρασε τα επόμενα τέσσερα χρόνια μεταφράζοντας το βιβλίο, με τη βοήθεια και την ενθάρρυνση του συζύγου της. Το 1831 δημοσιεύτηκε η μετάφραση, με τον τίτλο «The Mechanism of the Heavens» / Ο Μηχανισμός των Ουρανών. Η Somerville δημιούργησε όχι μια απλή μετάφραση, αλλά μια διευρυμένη έκδοση, προσθέτοντας τα δικά της σχόλια και εξήγησε την πολυπλοκότητα των μαθηματικών πίσω από τη λειτουργία του Ηλιακού Συστήματος με τέτοιο τρόπο ώστε ένας απλός άνθρωπος να μπορεί να καταλάβει. Η ίδια σχολιάζοντας είπε: «Μετέφρασα το έργο του Laplace από την άλγεβρα στην κοινή γλώσσα». Με το έργο αυτό η Somerville καταξιώθηκε και έγινε διάσημη. Ο Laplace, ο αρχικός συγγραφέας, ήταν ένας από τους πολλούς που επαίνεσαν τη μετάφρασή της, υποστηρίζοντας ότι η Somerville ήταν από τους λίγους που κατάλαβαν πραγματικά το έργο του. Και όχι μόνο αυτό. Ο Μηχανισμός των Ουρανών ορίστηκε ως εγχειρίδιο για προπτυχιακούς φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ μέχρι τη δεκαετία του 1880.

Το επόμενο βιβλίο της με τίτλο «On the Connexion of the Physical Sciences» / Σχετικά με τη σύνδεση των Φυσικών Επιστημών  δημοσιεύτηκε το 1833. Θεωρείται ένα από τα πρώτα δημοφιλή επιστημονικά βιβλία με τις μεγαλύτερες πωλήσεις του 19ου αιώνα, με πολλές εκδόσεις που μεταφράστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Περιγράφει την αστρονομία, τη φυσική, τη χημεία, τη γεωγραφία, τη μετεωρολογία και τον ηλεκτρομαγνητισμό όπως ήταν επιστημονικά κατανοητά εκείνη την εποχή και περιέχει λίγα διαγράμματα και πολύ λίγα μαθηματικά.  

Το 1834 έγινε το πρώτο άτομο που περιγράφεται στα έντυπα ως «επιστήμονας».

Η επιτυχία αυτών των δημοσιεύσεων ώθησε τη Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία να την εκλέξει το 1835 μαζί με την Caroline Herschel ως επίτιμο μέλος. Η Somerville έλαβε επίσης πολιτική σύνταξη για τα επιτεύγματά της, αρχικά 200 λίρες και μετά 300 λίρες ετησίως.

                    Χαρακτικό  της Mary Somerville σε ώριμη ηλικία από  τον χαράκτη William Holl το νεότερο, 1858.                    Ο χαράκτης στηρίχθηκε στο πορτρέτο της από τον James Rannie Swinton (1848).

Άλλα βιβλία της ήταν: 

Το «Physical Geography» / Φυσική Γεωγραφία που εκδόθηκε το 1848. Ήταν το πρώτο κείμενο γεωγραφίας που γράφτηκε στα αγγλικά και αναμφισβήτητα το πιο δημοφιλές πρωτότυπο έργο της. Το βιβλίο αναθεωρήθηκε έξι φορές, με την τελευταία αναθεώρηση να έρχεται το 1877 (από μια κόρη της και τον John Murray).

Το δίτομο «On Molecular and Microscopic Science» / Περί Μοριακής και Μικροσκοπικής Επιστήμης που δημοσιεύτηκε το 1869. Σ’ αυτό περιέχονται 180 εικονογραφήσεις και χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος αναφέρεται στη μέχρι τότε γνώση για τα άτομα και τα μόρια, στο δεύτερο μέρος καλύπτει τη φυτική ζωή και στο τρίτο μέρος εξερευνά τη ζωή των ζώων έτσι όπως ανακαλύφθηκαν με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. 

Το 1869 ήταν που βραβεύτηκε με το Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας και εκλέχθηκε μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας.

Η Mary Somerville πέθανε σε μεγάλη ηλικία στη Νάπολη της Ιταλίας (εκεί περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της από το 1838), στις 29 Νοεμβρίου 1872. Η εφημερίδα  Morning Post στη νεκρολογία της τη χαρακτήρισε «Βασίλισσα της Επιστήμης του 19ου αιώνα. Τον επόμενο χρόνο εκδόθηκε η αυτοβιογραφία της, «Personal Recollections of Mary Somerville» / Προσωπικές αναμνήσεις της Μαίρης Σόμερβιλ , που επιμελήθηκε η κόρη της.

Πηγή εικόνων:

https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Somerville

Caroline Herschel

 Η πρώτη επαγγελματίας γυναίκα αστρονόμος

Προσωπογραφία της Caroline Herschel από τον Βέλγο ζωγράφο Melchior Gommar Tielemann (1829)

Η Caroline Lucretia Herschel (1750 - 1848), ήταν πρωτοπόρος Γερμανίδα αστρονόμος.

Γεννήθηκε το 1750 στο Αννόβερο της Γερμανίας  σε μια οικογένεια με δέκα παιδιά. Σε ηλικία 10 ετών προσβλήθηκε από τύφο και η ασθένεια εμπόδισε την ανάπτυξή της με αποτέλεσμα να μείνει πολύ κοντή. Ο πατέρας της, μουσικός στον πρωσικό στρατό, εκτιμούσε πολύ την εκπαίδευσή και παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας της, έδωσε στην κόρη του βασικές γνώσεις στη μουσική, στα γαλλικά και στα μαθηματικά.  

Όταν ήταν είκοσι δύο ετών, το 1772, μετακόμισε στο Bath της Αγγλίας, για να ζήσει με τον μεγαλύτερο αδερφό της Frederick William Herschel (μουσικό και αστρονόμο) και να γίνει η οικονόμος του. Ο αδελφός της είχε καθιερωθεί ως οργανίστας και δάσκαλος μουσικής και η Caroline συνέχισε τις σπουδές στη μουσική και τα μαθηματικά που ξεκίνησε ως παιδί και τον συνόδευε ως σολίστ σοπράνο στις δημόσιες συναυλίες του. Παράλληλα ανέπτυξε έντονο ενδιαφέρον για το χόμπι του αδερφού της, την αστρονομία ξεκινώντας ως  μαθητευόμενή του λειαίνοντας και γυαλίζοντας καθρέφτες για την ανερχόμενη επιχείρηση τηλεσκοπίων του. 

Το 1781 ο William Herschel ανακάλυψε με το αυτοσχέδιο κατοπτρικό τηλεσκόπιό του τον πλανήτη Ουρανό, έγινε διάσημος και ένα χρόνο αργότερα χρίστηκε ιππότης και διορίστηκε αστρονόμος της αυλής του Βασιλιά Γεώργιου Γ'. Από το 1783 ξεκίνησε μαζί με την Caroline μια 20ετή έρευνα του νυχτερινού ουρανού με ταυτόχρονη καταγραφή των παρατηρήσεών τους, εξαντλητικούς υπολογισμούς που συνόδευαν την έρευνά τους και τεκμηρίωση κάθε δοκιμής και αποτελέσματος.

Επιχρωματισμένη λιθογραφία του Alfred Diethe (1896).

Παρουσιάζει τον William Herschel να λειαίνει το φακό ενός τηλεσκόπιου και την Caroline Herschel  να τον βοηθά προσθέτοντας λιπαντικό.

Με ένα Νευτώνειο τηλεσκόπιο (ανακλαστικό τηλεσκόπιο) 27 ιντσών η Caroline ανίχνευσε τον ουρανό αναζητώντας νεφελώματα. Αποτέλεσμα αυτών  των αναζητήσεων ήταν η ανακάλυψη του σμήνους NGC 2360 στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός  (γνωστό ως το σμήνος της Καρολίνας),  14 νέων νεφελωμάτων, 8 κομητών αλλά και η καθιέρωσή της ως αστρονόμος. Το 1787 της χορηγήθηκε από το Βασιλιά Γεώργιο Γ' μισθός για την εργασία της ως βοηθός του William. Έτσι έγινε η πρώτη γυναίκα στην Αγγλία με επίσημη κυβερνητική θέση και η πρώτη γυναίκα που πληρώθηκε για επιστημονικές υπηρεσίες. 

Παράλληλα μαζί με τον αδελφό της το 1786, δημοσίευσαν τον Κατάλογο Νεφελωμάτων και Αστέρων ( CN ).  Σπουδαίο έργο  της ήταν η αναθεώρηση του καταλόγου αστεριών που συνέταξε ο πρώτος «βασιλικός αστρονόμος» της Αγγλίας John Flamsteed, προσθέτοντας περισσότερα από 550 αστέρια που δεν είχαν συμπεριληφθεί στην αρχική έκδοση. Μετά το θάνατο του αδελφού της, το 1822, επέστρεψε στο Ανόβερο , συνεχίζοντας τις αστρονομικές της μελέτες και  δημοσίευσε τη χαρτογράφηση με την ακριβή τοποθέτηση των ανακαλύψεων και των δυο τους. Για την εργασία αυτή τιμήθηκε το 1828 με το χρυσό μετάλλιο από τη Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία (Royal Astronomical Society) ενώ το 1835 την  εξέλεξε Επίτιμο Μέλος (μαζί με τη Mary Somerville). Ήταν οι πρώτες γυναίκες μέλη της Εταιρείας. 

Πέθανε στην πατρίδα της το 1848 σε ηλικία 98 ετών. Δυο χρόνια πριν, το 1846, τιμήθηκε από το Βασιλιά της Πρωσίας με το Χρυσό Μετάλλιο Επιστημών για τα επιτεύγματά της στον τομέα της αστρονομίας.

Το όνομά της έχει δοθεί στον κομήτη 35P/Herschel-Rigollet (παρατηρήθηκε πρώτη φορά από την ίδια το 1788), στον αστεροειδή 281 Lucretia (από το μεσαίο όνομά της, ανακαλύφθηκε το 1888) και στον σεληνιακό κρατήρα C. Herschel.

Λιθογραφία του 1847 με την C. Herschel σε ηλικία 97 ετών

Πηγές εικόνων:

https://en.wikipedia.org/wiki/Caroline_Herschel

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1829_Melchior_Gommar_Tieleman,_%C3%96lgem%C3%A4lde_Caroline_Herschel_Hannover.tif

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sir_William_Herschel_and_Caroline_Herschel._Wellcome_V0002731.jpg

Cristina Roccati

Η τρίτη γυναίκα με ακαδημαϊκό πτυχίο στη Φυσική Φιλοσοφία

Η Cristina Roccati (1732 – 1797) ήταν Ιταλίδα φυσικός και ποιήτρια.

Γεννήθηκε το 1732 από ευκατάστατη οικογένεια στο Rovigo (περιοχή Βένετο) της Ιταλίας. Το 1747 της δόθηκε άδεια από τους γονείς της να σπουδάσει Φυσική Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια απ’ όπου απέκτησε πτυχίο το 1751.

Δραστηριοποιήθηκε ως δασκάλα στην Accademia dei Concordi στο Rovigo, και πραγματοποίησε βραδινά μαθήματα Νευτώνειας φυσικής. Από τα σχέδια μαθημάτων της για αυτές τις διαλέξεις, έχουν βρεθεί μόνο 51. Το 1754 εξελέγη πρόεδρος της Accademia dei Concordi του Rovigo. 

Η Cristina Roccati πέθανε στο Rovigo στις 16 Μαρτίου 1797.

Πηγή εικόνας

https://en.wikipedia.org/wiki/Cristina_Roccati

Laura Bassi

 Η πρώτη γυναίκα στην οποία δόθηκε 

επίσημη θέση διδασκαλίας σε ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο

Προσωπογραφία της Laura Bassi. Λιθογραφία του A. di Lorenzo, 1732

Η Laura Maria Caterina Bassi (1711 – 1778), ήταν Ιταλίδα φυσικός, φιλόσοφος και ανατόμος.

Γεννήθηκε το 1711 στη Μπολόνια της Ιταλίας. Η οικογένειά της ήταν εύπορη και ο πατέρας της ήταν δικηγόρος. Η Λάουρα μορφώθηκε στο σπίτι και στην εφηβεία της εκπαιδεύθηκε για επτά χρόνια από τον πανεπιστημιακό καθηγητή της βιολογίας, φυσικής ιστορίας και ιατρικής Gaetano Tacconi. Διδάχθηκε μαθηματικά, φιλοσοφία, ανατομία, φυσικές επιστήμες και γλώσσες. Ο καρδινάλιος Προσπέρο Λαμπερτίνι, μετέπειτα Πάπας Βενέδικτος ΙΔ΄, ενθάρρυνε την ενασχόλησή της με την επιστήμη.

Το 1732, σε ηλικία 21 ετών, έγινε η πρώτη γυναίκα μέλος της Ακαδημίας Επιστημών του Ινστιτούτου της Μπολόνια . Ένα μήνα αργότερα, υπερασπίστηκε δημόσια τις ακαδημαϊκές της διατριβές και πήρε το διδακτορικό της. Έτσι έγινε η δεύτερη γυναίκα που απέκτησε ακαδημαϊκούς τίτλους σπουδών. Τον επόμενο χρόνο έλαβε την έδρα της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια . Ήταν η πρώτη γυναίκα έμμισθη δασκάλα στο Πανεπιστήμιο. Στα πρώτα της χρόνια, οι ευκαιρίες διδασκαλίας της περιορίζονταν σε περιστασιακές διαλέξεις. Έγινε όμως διάσημη ως «Μινέρβα», τη Ρωμαϊκή θεά της σοφίας. 

Το 1738, παντρεύτηκε το Giuseppe Verati  διδάκτωρ ιατρικής και συνάδελφο λέκτορα ανατομίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Ο ακριβής αριθμός των παιδιών τους δεν είναι ξεκάθαρος, καθώς κάποιες αναφορές λένε ότι είναι οκτώ, ενώ άλλες δώδεκα. 

Μετά τον γάμο της, μπορούσε να δίνει διαλέξεις από το σπίτι σε τακτική βάση και ασχολήθηκε με την πειραματική φυσική. Πραγματοποίησε δικά της πειράματα και για 28 χρόνια δίδαξε με ιδιαίτερα μαθήματα τη Νευτώνεια Φυσική και τον Ηλεκτρισμό του Βενιαμίν Φραγκλίνου (τα θέματα αυτά δεν αποτελούσαν μέρος του προγράμματος σπουδών του Πανεπιστημίου). 

Η Βassi έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην εισαγωγή της Φυσικής Φιλοσοφίας του Νεύτωνα και της πειραματικής φυσικής στην Ιταλία.  Το 1749  παρουσίασε μία διατριβή για τη βαρύτητα. 

Αν και σώζεται ένας περιορισμένος αριθμός επιστημονικών της έργων, ήταν πολύ σημαντική η επιστημονική της επίδραση σε σπουδαίους στοχαστές του Διαφωτισμού,  στον Γάλλο φιλόσοφο Βολταίρο, στον Γάλλο κληρικό και φυσικό Jean-Antoine Nollet (που έκανε πολλά πειράματα ηλεκτρισμού) και στον συμπατριώτη της Alessandro Volta (εφευρέτη της ηλεκτρικής μπαταρίας). 

Πορτρέτο της Laura Bassi  από τον Carlo Vandi (18ος αιώνας), Πανεπιστήμιο Μπολόνια.

Το 1776, σε ηλικία 65 ετών, διορίσθηκε στην έδρα της Πειραματικής Φυσικής από το Ινστιτούτο Επιστημών της Μπολόνια, με τον σύζυγό της ως βοηθό διδασκαλίας. 

Πέθανε στη Μπολόνια δύο χρόνια αργότερα, το 1778, έχοντας σταδιοδρομήσει στη φυσική και ανοίξει μεγάλο δρόμο για την παρουσία γυναικών στους ακαδημαϊκούς κύκλους.

Πηγές εικόνων 

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Laura_Maria_Caterina_Bassi._Lithograph_by_A._di_Lorenzo._Wellcome_V0000390.jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Laura_Bassi#/media/File:Laura_Bassi__Carlo_Vandi.jpg

Émilie du Châtelet

Πρωτοπόρος μαθηματικός, φυσικός και φεμινίστρια

Προσωπογραφία από τον Γάλλο ζωγράφο προσωπογραφιών του 18ου αιώνα, Maurice Quentin de La Tour

H Εμιλί ντι Σατλέ / Gabrielle-Emilie le Tonnelier de Breteuil, Marquise du Chastellet-Laumont, (1706 - 1749) ήταν Γαλλίδα φυσικός, μαθηματικός και συγγραφέας.  

Συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων γυναικών επιστημόνων, ζώντας μάλιστα σε μία εποχή κατά την οποία οι κοινωνικές συνθήκες δεν ευνοούσαν την εκπαίδευση των γυναικών. Σημαντικότερη συνεισφορά της θεωρείται η γαλλική μετάφραση αλλά και ο σχολιασμός του έργου του Νεύτωνα "Principia Mathematica". 

Γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1706 στο Παρίσι , το μοναδικό κορίτσι ανάμεσα στα έξι παιδιά. Από νεαρή ηλικία έδειξε σαφή προτίμηση στα μαθηματικά, στις γλώσσες και τις φυσικές επιστήμες. Ο πατέρας της, επικεφαλής εθιμοτυπίας στην αυλή του βασιλιά Λουδοβίκου του 14ου, την ενθάρρυνε, αντιλαμβανόμενος την έφεσή της, αν και, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής, οι γυναίκες συνήθως δε σπούδαζαν. Σε ηλικία 19 ετών παντρεύτηκε τον μαρκήσιο του Chatelet ο οποίος ήταν στρατιωτικός και έλειπε συχνά. Μαζί του έκανε δυο παιδιά. Η Emilie συνήθιζε να φιλοξενεί μαθηματικούς, φιλόσοφους και συγγραφείς από όλη την Ευρώπη στον πύργο της κοντά στο Στρασβούργο. Ο σπουδαίος φιλόσοφος και συγγραφέας Voltaire υπήρξε ένας από τους πιο στενούς της φίλους. Από το καλοκαίρι του 1734 έως το θάνατό της το 1749 από επιπλοκές στη γέννα, η Emilie και ο Voltaire ασχολήθηκαν με τη μελέτη των μαθηματικών και της Νευτώνιας φυσικής στην τεράστια βιβλιοθήκη και στο εργαστήριο που είχαν εγκαταστήσει στον πύργο. 

Μαζί η Émilie du Châtelet και ο Βολταίρος έγραψαν σε εκλαϊκευμένη και κατανοητή γλώσσα το πρώτο γαλλικό βιβλίο γύρω από τη νευτώνεια φυσική, το οποίο ονόμασαν Elements de la philosophie de Newton (1738).  Το βιβλίο βοήθησε στη διάδοση των θεωριών του Νεύτωνα για το φως και τη βαρύτητα και στην αναγνώριση της Νευτώνειας φυσικής στην Ευρώπη.  Αλλά όπως ήταν φυσικό για την εποχή, το όνομα της du Châtelet δε μπήκε στο εξώφυλλο του βιβλίου. Η μόνη αναφορά σε εκείνη γινόταν με ένα ποίημα του Βολταίρου που εξήρε την ευφυΐα της και άφηνε να εννοηθεί ότι η συνεισφορά της ήταν μεγαλύτερη από τη δική του, καθώς και μέσω μιας εικόνας που κοσμούσε το εξώφυλλο.

Προμετωπίδα του βιβλίου «Éléments de la philosophie de Newton» / Στοιχεία της φιλοσοφίας του Νεύτωνα, (Άμστερνταμ, 1738).

Στο χαρακτικό ο φιλόσοφος καθιστός μεταφράζει το έργο του Νεύτωνα. Το χειρόγραφο του Βολταίρου φωτίζεται από το «Θεϊκό» φως που προέρχεται από τον Νεύτωνα και φτάνει σ’ αυτόν μέσω της ανάκλασής του στον καθρέφτη που κρατά η  Émilie du Châtelet.

Θέμα σε μια από τις γόνιμες διενέξεις της με το Βολταίρο, υπήρξε η φύση της ενέργειας, με τον Βολταίρο να υποστηρίζει την νευτώνεια εξήγηση, ότι δηλαδή ο Θεός την δημιουργεί. Εκείνη απάντησε:

 "Νεύτωνα κάνεις λάθος. Η ενέργεια εξαρτάται από το τετράγωνο της ταχύτητας. Ο Θεός χρειάστηκε στην αρχή αλλά όχι και στη συνέχεια!"

 Στον πύργο της σχεδίασε και πραγματοποίησε το πείραμα που αποδείκνυε την παραπάνω θέση της.

Το τετράγωνό της ταχύτητας θα εμφανιζόταν και στην διάσημη εξίσωση του Αϊνστάιν εκατονταετίες μετά. Μετά την ανακάλυψή της ταξίδευσε με τον Βολταίρο, διασκεδάζοντας και συνεχίζοντας να κάνει υπολογισμούς, μεταφράζοντας, γράφοντας και παράλληλα σκανδαλίζοντας το Παρίσι με τη συμπεριφορά της.

Πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 1749, λόγω επιπλοκών από τη γέννηση του 4^ου παιδιού της. Ήταν 42 χρονών.

Η Émilie du Châtelet, αν και υπήρξε ένα από τα επιστημονικά μυαλά της Γαλλίας, σταδιακά ξεχάστηκε ή έμεινε γνωστή μόνο ως ερωμένη του Βολταίρου. Μόνο πρόσφατα το έργο της και η συνεισφορά της έχουν αρχίσει να ξαναέρχονται στην επιφάνεια. Στη ζωή της προβληματίστηκε πολύ για τα εμπόδια που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες που επιθυμούσαν να μορφωθούν καθώς και για τις προκαταλήψεις σε βάρος τους και είχε γράψει:

«Αν ήμουν βασιλιάς θα άλλαζα μια αδικία που περιορίζει την μισή ανθρωπότητα. Θα επέτρεπα στις γυναίκες να συμμετέχουν σε όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και κυρίως σε εκείνα του πνεύματος.»

Πηγές εικόνων:

https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_du_Ch%C3%A2telet#/media/File:Emilie_Chatelet_portrait_by_Latour.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/Voltaire#/media/File:Voltaire_Philosophy_of_Newton_frontispiece.jpg

Υπατία η Αλεξανδρινή

Η πρώτη γυναίκα επιστήμονας της αρχαιότητας σε μια κοινωνία ανδροκρατούμενη

και θεοκρατική και της οποίας η ζωή έχει καταγραφεί. 

Φανταστικό πορτρέτο της Υπατίας (μολύβι σε χαρτί), από τον ζωγράφο πορτρέτων Jules Maurice Gaspard (1908). Χρησιμοποιήθηκε για την εικονογράφηση της βιογραφίας της που περιλαμβάνεται στο 14 τόμων έργο του Αμερικανού συγγραφέα και φιλοσόφου Elbert Hubbard με το γενικό τίτλο «Little Journeys to the Homes of Great Teachers» / Μικρά ταξίδια στα σπίτια των μεγάλων δασκάλων, που εκδόθηκε μεταξύ 1895 και 1910.

Η Υπατία η Αλεξανδρινή, ήταν Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος, μαθηματικός και εφευρέτης. Ήταν γνωστή στην Αίγυπτο ως σοφή.

Γεννήθηκε το 370 μ. Χ. στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και ήταν κόρη του Θέωνα,  σπουδαίου μαθηματικού, αστρονόμου και μελετητή του Πτολεμαίου και του Ευκλείδη. Με τη βοήθεια του πατέρα της πήρε εξαιρετική για την εποχή και το φύλο της μόρφωση στην Αθήνα και στην Ιταλία.  Σπούδασε στη νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του νεότερου στην Αθήνα και παρακολούθησε μαθήματα στη σχολή του Πρόκλου (ήταν διευθυντής της Ακαδημίας του Πλάτωνα) και στη σχολή του Ιεροκλή στην Αλεξάνδρεια.

Μετά τις σπουδές της δίδαξε στην Αλεξάνδρεια μαθηματικά, αστρονομία, φυσική (μηχανική, υδροστατική) και φιλοσοφία ως επικεφαλής της Νεοπλατωνικής σχολής της πόλης. Στην ιστορία των επιστημών ήταν η πρώτη γυναίκα που δίδαξε δημόσια αποτελώντας σύμβολο της ισότητας των φύλων. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής για το αναλυτικό της πνεύμα και μαθητές αρχίζουν να έρχονται από όλα τα μέρη της Ρωμαϊκής  αυτοκρατορίας για να σπουδάσουν φιλοσοφία ενώ η επιρροή της Υπατίας φτάνει μέχρι τη σχολή της Αντιοχείας.  Εκτός από πόλος έλξης για τους διανοούμενους της εποχής  έκανε και εκτενή και ουσιώδη σχόλια στα μαθηματικά έργα του Διόφαντου και του Απολλώνιου.

Δυστυχώς, έργα της Υπατίας δεν έχουν διασωθεί. Αποδείξεις για τη ζωή και το έργο της Υπατίας μπορούν όμως να βρεθούν σε διάφορα ιστορικά κείμενα.

                   Πίνακας με την Υπατία και με φόντο την Αλεξάνδρεια από τον Σουηδό ζωγράφο Julius Kronberg,                      λάδι σε καμβά, 1889, ιδιωτική συλλογή.

Η Υπατία:

• Ασπαζόταν τις απόψεις των Πλατωνικών σχετικά με την ύλη, το σύμπαν, το χρόνο, την κίνηση, τις δυνάμεις και το φως.
• Επιμελήθηκε έργα γεωμετρίας, άλγεβρας και αστρονομίας. 
• Μαζί με τον πατέρα της ανέπτυξε θεωρίες για το ηλιακό σύστημα.
• Χρησιμοποιώντας τις απόψεις του Αρχιμήδη περί μηχανικής και υδροστατικής, κατασκεύασε μια συσκευή για την απόσταξη του νερού, ένα όργανο για τη μέτρηση της στάθμης υγρού, ένα πυκνόμετρο με διαβαθμίσεις για τον καθορισμό της πυκνότητας υγρού, ένα είδος θερμομέτρου και έναν αστρολάβο.

Η Υπατία σε λεπτομέρεια από την σπουδαία τοιχογραφία του Ιταλού καλλιτέχνη της Αναγέννησης Ραφαήλ, «Η σχολή των Αθηνών» που δημιουργήθηκε μεταξύ 1509-1511 και διακοσμεί  έναν τοίχο στο Βατικανό.

Σύμφωνα με τους ιστορικούς και τα συμπεράσματά τους από τα γραπτά των μαθητών της, η Υπατία θεωρείτο η καλύτερη μαθηματικός του ελληνορωμαϊκού κόσμου, επισκιάζοντας ακόμη και τον πατέρα της.

Η Υπατία δολοφονήθηκε με βάναυσο τρόπο από φανατικούς μοναχούς το 415 μ. Χ. Σύμφωνα με τον χριστιανό εκκλησιαστικό ιστορικό Σωκράτη Σχολαστικό, δολοφονήθηκε γιατί κάποιοι χριστιανοί  πίστευαν ότι ήταν υπαίτια για τη μη συμφιλίωση του έπαρχου Ορέστη (παλιός μαθητής και καλός φίλος της) και του Επισκόπου Αλεξάνδρειας Κύριλλου. Ο ίδιος γράφει (μεταφρασμένο κείμενο):

«Όλοι οι άνθρωποι την σεβόταν και την θαύμαζαν για την απλή ταπεινοφροσύνη του μυαλού της. Ωστόσο, πολλοί με πείσμα την ζήλευαν και επειδή συχνά συναντούσε και είχε μεγάλη οικειότητα με τον Ορέστη, ο λαός την κατηγόρησε ότι αυτή ήταν η αιτία που ο Επίσκοπος και ο Ορέστης δεν γινόταν φίλοι. Με λίγα λόγια, ορισμένοι πεισματάρηδες και απερίσκεπτοι κοκορόμυαλοι με υποκινητή και αρχηγό τους τον Πέτρο, έναν οπαδό αυτής της Εκκλησίας, παρακολουθούσαν αυτή τη γυναίκα να επιστρέφει σπίτι της γυρνώντας από κάπου. Την κατέβασαν με τη βία από την άμαξά της, την μετέφεραν στην Εκκλησία που ονομαζόταν Caesarium, την γύμνωσαν εντελώς, της έσκισαν το δέρμα και έκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά κοχύλια μέχρι που ξεψύχησε, διαμέλισαν το σώμα της, έφεραν τα μέλη της σε ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρον και τα έκαψαν.»

Χαρακτικό με τίτλο «Ο θάνατος της φιλοσόφου Υπατίας στην Αλεξάνδρεια». Προέρχεται από το βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα Louis Figuier με τίτλο: Vies des savants illustres, depuis l'antiquité jusqu'au dix-neuvième siècle / Βίοι επιφανών λογίων από την αρχαιότητα έως τον δέκατο ένατο αιώνα, (1866).

Ο θάνατος της Υπατίας σηματοδότησε το τέλος της αρχαίας επιστήμης. Τα επόμενα 1000 χρόνια ακολούθησε ο Μεσαίωνας με μετρεικόνωνιότατη επιστημονική εξέλιξη στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη φυσική φιλοσοφία.

Πηγές  εικόνων:

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hypatia