Mary Somerville

H αγγλική λέξη scientist (επιστήμονας) επινοήθηκε για να περιγράψει εκείνη και το έργο της 

Πορτρέτο της Mary Somerville από τον Άγγλο ζωγράφο Thomas Phillips, (1834)

Η Mary Somerville (1780 – 1872) ήταν Σκωτσέζα μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, επιστήμονας και ταλαντούχα συγγραφέας της επιστήμης.

Το έργο της βοήθησε να καθιερωθεί η επιστήμη ως ξεχωριστός τομέας σπουδών στην Αγγλία και μέχρι το θάνατό της ήταν γνωστή σε όλη την Ευρώπη για το επιστημονικό της ταλέντο και την ευγενική προσωπικότητά της.

Γεννήθηκε ως Mary Fairfax στις 26 Δεκεμβρίου 1780 σε μια μικρή πόλη της Σκωτίας, το Jedburgh, από αριστοκρατική αλλά σχετικά φτωχή οικογένεια. Όπως και πολλές γυναίκες της εποχής της δεν είχε τις ίδιες εκπαιδευτικές ευκαιρίες με τα αδέρφια της. Σε ηλικία 10 ετών στάλθηκε για ένα χρόνο σε οικοτροφείο όπου έμαθε ανάγνωση, γραφή, απλή αριθμητική, γαλλική και αγγλική γραμματική. Συνέχισε τις σπουδές της μόνη της με την ανάγνωση βιβλίων στη βιβλιοθήκη του πατέρα της και  ως αυτοδίδακτη μελετώντας λατινικά, άλγεβρα, τα στοιχεία Γεωμετρίας του Ευκλείδη και Αστρονομία. Το  1804 παντρεύτηκε τον μακρινό της ξάδελφο Samuel Greig ο οποίος ήταν καπετάνιος στο ρωσικό ναυτικό και Ρώσος πρόξενος στο Λονδίνο και μετακόμισε στο Λονδίνο όπου έζησε για τρία χρόνια, αποκτώντας δυο παιδιά και προσπαθώντας να μελετά χωρίς ιδιαίτερη ενθάρρυνση από το άντρα της. Το 1807, χήρα και αρκετά ευκατάστατη επέστρεψε στη Σκωτία. Έχει πλέον τη δυνατότητα να φτιάξει σπίτι της μια μεγάλη επιστημονική βιβλιοθήκη και συνεχίζει την αυτομόρφωσή της στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Μελετά τα συγγράμματα του Γάλλου μαθηματικού Πιέρ Σιμόν Λαπλάς, τη Φυσική Φιλοσοφία με Μαθηματικές Αρχές του Ισαάκ Νεύτωνα, αστρονομία, χημεία, γεωγραφία, τη χρήση των  μικροσκοπίων, ηλεκτρισμό και μαγνητισμό.  

Το 1812 παντρεύτηκε έναν άλλο ξάδερφο, τον γιατρό William Somerville που ήταν επικεφαλής του ιατρικού τμήματος του στρατού στο Λονδίνο και ο οποίος υποστήριξε θερμά τη μελέτη, τη συγγραφή και την επαφή της γυναίκας του  με τις φυσικές επιστήμες.

Από το δεύτερο γάμο αποκτά τέσσερα παιδιά αλλά και το επίθετο με το οποίο έγινε ευρέως γνωστή. Μετακομίζουν στο Λονδίνο και εκεί αποκτά γνωριμίες και διασυνδέσεις με τους κορυφαίους επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες της εποχής. Επιπλέον οι Somerville ταξίδεψαν σε όλη την Ευρώπη και στις ευρωπαϊκές περιοδείες τους επισκέφτηκαν πολλούς διάσημους διανοούμενους.

Το 1826, η Mary Somerville παρουσίασε στην Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Αγγλίας μία έρευνα με τίτλο «Οι Μαγνητικές Ιδιότητες της Ιώδους Ακτινοβολίας του Ηλιακού Φάσματος» μετά από πειράματα που έκανε για να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ φωτός και μαγνητισμού.

Ο Sir David Brewster, εφευρέτης του καλειδοσκόπιου, έγραψε το 1829  ότι η Mary Somerville ήταν: «... σίγουρα η πιο ασυνήθιστη γυναίκα στην Ευρώπη - μια μαθηματικός της πρώτης τάξης με όλη την ευγένεια μιας γυναίκας ... Είναι επίσης μια σπουδαία φυσική φιλόσοφος και ορυκτολόγος».

Το 1827 ο Λόρδος Henry Brougham, επικεφαλής της Εταιρείας για τη Διάχυση της Χρήσιμης Γνώσης ζήτησε από τη Somerville να μεταφράσει το πέντε τόμων έργο  του Pierre-Simon Laplace «Mécanique Céleste» / Ουράνια Μηχανική. Αν και ήταν επιφυλακτική λόγω της δυσκολίας του έργου, πέρασε τα επόμενα τέσσερα χρόνια μεταφράζοντας το βιβλίο, με τη βοήθεια και την ενθάρρυνση του συζύγου της. Το 1831 δημοσιεύτηκε η μετάφραση, με τον τίτλο «The Mechanism of the Heavens» / Ο Μηχανισμός των Ουρανών. Η Somerville δημιούργησε όχι μια απλή μετάφραση, αλλά μια διευρυμένη έκδοση, προσθέτοντας τα δικά της σχόλια και εξήγησε την πολυπλοκότητα των μαθηματικών πίσω από τη λειτουργία του Ηλιακού Συστήματος με τέτοιο τρόπο ώστε ένας απλός άνθρωπος να μπορεί να καταλάβει. Η ίδια σχολιάζοντας είπε: «Μετέφρασα το έργο του Laplace από την άλγεβρα στην κοινή γλώσσα». Με το έργο αυτό η Somerville καταξιώθηκε και έγινε διάσημη. Ο Laplace, ο αρχικός συγγραφέας, ήταν ένας από τους πολλούς που επαίνεσαν τη μετάφρασή της, υποστηρίζοντας ότι η Somerville ήταν από τους λίγους που κατάλαβαν πραγματικά το έργο του. Και όχι μόνο αυτό. Ο Μηχανισμός των Ουρανών ορίστηκε ως εγχειρίδιο για προπτυχιακούς φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ μέχρι τη δεκαετία του 1880.

Το επόμενο βιβλίο της με τίτλο «On the Connexion of the Physical Sciences» / Σχετικά με τη σύνδεση των Φυσικών Επιστημών  δημοσιεύτηκε το 1833. Θεωρείται ένα από τα πρώτα δημοφιλή επιστημονικά βιβλία με τις μεγαλύτερες πωλήσεις του 19ου αιώνα, με πολλές εκδόσεις που μεταφράστηκε σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Περιγράφει την αστρονομία, τη φυσική, τη χημεία, τη γεωγραφία, τη μετεωρολογία και τον ηλεκτρομαγνητισμό όπως ήταν επιστημονικά κατανοητά εκείνη την εποχή και περιέχει λίγα διαγράμματα και πολύ λίγα μαθηματικά.  

Το 1834 έγινε το πρώτο άτομο που περιγράφεται στα έντυπα ως «επιστήμονας».

Η επιτυχία αυτών των δημοσιεύσεων ώθησε τη Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία να την εκλέξει το 1835 μαζί με την Caroline Herschel ως επίτιμο μέλος. Η Somerville έλαβε επίσης πολιτική σύνταξη για τα επιτεύγματά της, αρχικά 200 λίρες και μετά 300 λίρες ετησίως.

                    Χαρακτικό  της Mary Somerville σε ώριμη ηλικία από  τον χαράκτη William Holl το νεότερο, 1858.                    Ο χαράκτης στηρίχθηκε στο πορτρέτο της από τον James Rannie Swinton (1848).

Άλλα βιβλία της ήταν: 

Το «Physical Geography» / Φυσική Γεωγραφία που εκδόθηκε το 1848. Ήταν το πρώτο κείμενο γεωγραφίας που γράφτηκε στα αγγλικά και αναμφισβήτητα το πιο δημοφιλές πρωτότυπο έργο της. Το βιβλίο αναθεωρήθηκε έξι φορές, με την τελευταία αναθεώρηση να έρχεται το 1877 (από μια κόρη της και τον John Murray).

Το δίτομο «On Molecular and Microscopic Science» / Περί Μοριακής και Μικροσκοπικής Επιστήμης που δημοσιεύτηκε το 1869. Σ’ αυτό περιέχονται 180 εικονογραφήσεις και χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος αναφέρεται στη μέχρι τότε γνώση για τα άτομα και τα μόρια, στο δεύτερο μέρος καλύπτει τη φυτική ζωή και στο τρίτο μέρος εξερευνά τη ζωή των ζώων έτσι όπως ανακαλύφθηκαν με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. 

Το 1869 ήταν που βραβεύτηκε με το Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας και εκλέχθηκε μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας.

Η Mary Somerville πέθανε σε μεγάλη ηλικία στη Νάπολη της Ιταλίας (εκεί περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της από το 1838), στις 29 Νοεμβρίου 1872. Η εφημερίδα  Morning Post στη νεκρολογία της τη χαρακτήρισε «Βασίλισσα της Επιστήμης του 19ου αιώνα. Τον επόμενο χρόνο εκδόθηκε η αυτοβιογραφία της, «Personal Recollections of Mary Somerville» / Προσωπικές αναμνήσεις της Μαίρης Σόμερβιλ , που επιμελήθηκε η κόρη της.

Πηγή εικόνων:

https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Somerville