Λογοτεχνία και φυσική

Τι είναι λογοτεχνία;

Δεν είναι εύκολο να δοθεί ένας σαφής και απόλυτος ορισμός για τη λογοτεχνία Ακόμη, δεν μπορούμε να καθορίσουμε κάποια σταθερά κριτήρια για το ποια κείμενα είναι λογοτεχνικά ή όχι.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι λογοτεχνία χωρίς γραφή δεν μπορεί να υπάρξει.

Έτσι:

Λογοτεχνία είναι ό,τι εκφράζεται μέσα στις τυπωμένες σελίδες ενός βιβλίου.

Λογοτεχνία είναι η καλλιέργεια του έντεχνου λόγου, τα γραπτά κείμενα που δεν περιορίζονται στην επικοινωνία αλλά παράγονται με αισθητικές αξιώσεις και αναζητήσεις ποιοτήτων και αξιών.

(Λεξικό της κοινής νεοελληνικής) 

Τι κοινά σημεία έχουν η Φυσική με τη Λογοτεχνία ; Πως γίνεται να συναντιόνται δυο θεωρητικά ασύμβατες περιοχές;

Όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, η Φυσική και η Λογοτεχνία εμφανίζουν αποκλίνουσα σκέψη μια και κοιτούν τα ίδια δεδομένα με περισσότερους από έναν τρόπους. Η Φυσική, ως επιστήμη, ταυτίζεται με την αντικειμενικότητα και την αλήθεια, ενώ η Λογοτεχνία ταυτίζεται με τη μυθοπλασία και τη φαντασία.

Η συνάντηση της Φυσικής με τη Λογοτεχνία μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

• Οι συγγραφείς αγγίζουν επιστημονικά θέματα και προσπαθούν μέσα από την αφηγηματική έκφραση, τη μυθοπλασία και την πλοκή, ο αναγνώστης να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον μαγικό και πολύπλοκο κόσμο της Φυσικής.
• Οι συγγραφείς (πολλοί από τους οποίους είναι και οι ίδιοι Φυσικοί)  γράφουν για τους Φυσικούς επιστήμονες, διηγούνται πτυχές της ζωής τους, παρουσιάζουν τις περιπέτειές τους και τα επιστημονικά επιτεύγματά τους εκλαϊκευμένα και κατανοητά ακόμα και για αυτούς που δεν έχουν  γνώσεις φυσικής. Έτσι μέσα από αυτές τις βιογραφίες η επιστήμη γίνεται ελκυστική και ενδιαφέρουσα.
• Οι συγγραφείς γράφουν βιβλία επιστημονικής φαντασίας  τα οποία ξεπερνούν την εποχή τους και οι καταστάσεις που περιγράφουν επαληθεύονται ή όχι από τη φυσική επιστήμη με το πέρασμα του χρόνου. 

Σήμερα, υπάρχει ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός μυθιστορημάτων με θέμα την φυσική επιστήμη, βιογραφιών και βιβλίων επιστημονικής φαντασίας  που μπορούν να αποτελέσουν μια καλή γέφυρα μεταξύ της Φυσικής και της Λογοτεχνίας.

Άλλα από αυτά, έχουν γραφεί από ξένους συγγραφείς και κυκλοφορούν μεταφρασμένα στα ελληνικά από διάφορους εκδότες και πολλά έχουν γραφεί από  Έλληνες επιστήμονες και συγγραφείς.

Κάποια από αυτά είναι:

Τίτλος: Επτά σύντομα μαθήματα Φυσικής

Πρωτότυπος τίτλος: Sette brevi lezioni di fisica

Συγγραφέας: Carlo Rovelli

1^η έκδοση στην ιταλική γλώσσα: 2014

Μετάφραση : Σώτη Τριανταφύλλου

Εκδόσεις Πατάκη. Έτος ελληνικής έκδοσης : 2016.

"Η πραγματικότητα δεν είναι αυτή που φαίνεται" λέει ο Ιταλός φυσικός Carlo Rovelli, που σε επτά απλά και σύντομα μαθήματα μας μυεί στα μυστήρια της ύλης και του σύμπαντος.

Ποια είναι άραγε η ωραιότερη θεωρία;

Τι είναι ο χώρος;

Τι είναι τα στοιχειώδη σωματίδια;

Πώς είναι κατασκευασμένο το σύμπαν;

"Όλα είναι φυσική" συνηθίζουν να λένε οι άνθρωποι των θετικών επιστημών. Διαβάζοντας τα μαθήματα του Carlo Rovelli, θα συμφωνήσουμε κι εμείς. Η φυσική μας δίνει απαντήσεις όχι μόνο για τα άστρα και τους γαλαξίες, αλλά και για την ίδια μας την ανθρώπινη φύση, την ελεύθερη βούλησή μας, καθώς και την πάντα απύθμενη άγνοιά μας.

Είναι στη φύση μας να αγαπάμε και να είμαστε τίμιοι. Είναι στη φύση μας να θέλουμε να μάθουμε περισσότερα. Και συνεχίζουμε να μαθαίνουμε. Η γνώση μας για τον κόσμο εξακολουθεί να διευρύνεται. Υπάρχουν σύνορα στο πεδίο της γνώσης που εξάπτουν την επιθυμία μας. Βρίσκονται στα πιο λεπτά πεδία του ιστού του χώρου, στην προέλευση του κόσμου, στη φύση του χρόνου, στο φαινόμενο των μαύρων τρυπών και στη λειτουργία της ίδιας μας της σκέψης. Εδώ, στην άκρη αυτού που γνωρίζουμε, σε επαφή με τον ωκεανό του αγνώστου, λάμπει το μυστήριο και η ομορφιά του κόσμου. Και μας κόβουν την ανάσα.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

https://www.patakis.gr/product/503299/vivlia-thetikes-kai-texnologikes-episthmes/Epta-suntoma-mathhmata-Fusikhs/

Τίτλος: Η τριλογία των επαναστάσεων

Πρωτότυπος τίτλος: Doctor Copernicus. Kepler. The Newton Letter

Συγγραφέας: John Banville

1η έκδοση στην αγγλική γλώσσα: Δόκτωρ Κοπέρνικος (1976), Κέπλερ (1981), Το γράμμα του Νεύτωνα (1982).

Μετάφραση : Χριστίνα Κουτρούμπα

Εκδόσεις Κέδρος. Έτος ελληνικής έκδοσης : 2008.

Τρεις άντρες, τρεις εποχές, τρεις επαναστάσεις.

Ο Κοπέρνικος και η πίστη του σε μια νέα επιστήμη.

Ο Κέπλερ και η κίνηση των πλανητών γύρω από τον ήλιο.

Ο Νεύτωνας και ο νόμος της βαρύτητας.

Άντρες που ονειρεύτηκαν ότι λύνουν το μυστήριο του κόσμου.

Που αμφισβήτησαν αλήθειες αιώνων.

Που ανέτρεψαν όλα όσα ήξεραν για τη φύση των πραγμάτων.

Που έσπασαν μια παράδοση βυθισμένη σε εικασίες, δοξασίες και σφάλματα.

Κι όμως, υπάρχει ο άνθρωπος πίσω από τον επιστήμονα. Που επιθυμεί να είναι ο πραγματικός του εαυτός. Με ανησυχίες, επιθυμίες, αδυναμίες, πάθη, έρωτες και διαψεύσεις. Που κάποιες φορές καταφεύγει στην επιστήμη για να γλυτώσει από το βάρος της ίδια του της ύπαρξης. Άντρες πρωτοπόροι, επαναστάτες του νου μέσα στους αιώνες.

Αυτή είναι η ιστορία τους.

Ο Τζον Μπάνβιλ σε μια απρόβλεπτη μυθιστορηματική τριλογία.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

                                      https://www.kedros.gr/product/6827/trilogia-epanastasewn-doktwr-kopernikos-kepler.html

Τίτλος: Η αυτοβιογραφία του φωτός

Συγγραφέας: Γιώργος Γραμματικάκης 

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ). Έτος Α’ έκδοσης: 2005

«Γεννήθηκα πριν από αιώνες αιώνων, σε έναν Χώρο όπου δεν υπήρχε χώρος, και σε έναν Χρόνο όπου δεν υπήρχε χρόνος. Με ένα περίεργο ωστόσο τρόπο, αισθάνομαι ότι προϋπήρχα της γενέσεώς μου. Κι ενώ από τότε όλα έχουν αλλάξει, εγώ αισθάνομαι ότι τίποτε δεν αλλάζει. Η παρουσία μου μετρά το αιώνιο. Δεν αξίζει άλλωστε να συζητά κανείς για πράγματα –την γένεσή μου και την γένεση του Κόσμου– που προκαλούσαν ανέκαθεν διαμάχες. Αυτό που ενισχύει την αυτοπεποίθησή μου είναι ότι η παρουσία μου έμοιαζε πάντοτε πρωταρχική: στους μύθους ή σε ό,τι ονομάζεται επιστήμη, στα έργα των θνητών αλλά και στις θρησκείες, το φως έπαιζε πάντοτε ρόλο ιδιαίτερο. Κατά καιρούς πολλοί διερωτήθηκαν για την φύση του, και άλλοι πάλι έμειναν απλώς στον θαυμασμό και την αποδοχή… Εγώ λοιπόν, που είμαι το παλαιότερο, το αρχέγονο φως, ήρθε η ώρα να μιλήσω λίγο για τον εαυτό μου».

Με αυτά τα λόγια αρχίζει την αυτοβιογραφία του το αρχέγονο φως, που η ανακάλυψή του το 1965 υπήρξε από τις σημαντικότερες στην ιστορία της κοσμολογίας. Πριν δώσει τον λόγο στο ίδιο το φως, ο γνωστός συγγραφέας της «Κόμης της Βερενίκης» και των «Κοσμογραφημάτων» παρουσιάζει τους θαυμαστούς τρόπους που μέσω του φωτός η επιστήμη οδηγήθηκε στις πιο σπουδαίες κατακτήσεις της: την θεωρία της σχετικότητας, την κβαντική συμπεριφορά του μικροκόσμου, τις σύγχρονες απόψεις για την γένεση και την εξέλιξη του Σύμπαντος. Δεν παραλείπει ακόμη να υπογραμμίσει την σημασία του φωτός για την ίδια την ζωή αλλά και την Τέχνη, ενώ αναφέρεται και στις φιλοσοφικές ή θρησκευτικές αντιλήψεις που συνοδεύουν το φως από τους αρχαίους χρόνους. Βιβλίο εύληπτο και πολυσήμαντο, η «Αυτοβιογραφία του φωτός» περιγράφει με απλά λόγια την συναρπαστική περιπέτεια της σύγχρονης επιστήμης, και απλώς ζητά από τον αναγνώστη να διαβαστεί «πρώτα με τον νου και, ύστερα ή παράλληλα, με την ψυχή».

Στο εξώφυλλο:  Ρενέ Μαγκρίτ, Η αυτοκρατορία του φωτός, 1954.

Η αρχική αίσθηση που αφήνει αυτός ο έξοχος πίνακας είναι ρεαλιστική και οικεία. Σε δεύτερη όμως ματιά, συνειδητοποιεί κανείς τον παράλογο χαρακτήρα του: Ένα φωτισμένο νυκτερινό σπίτι και οι αντικατοπτρισμοί του συνυπάρχουν με το γαλάζιο του ουρανού και το φως της ημέρας! Ο ίδιος ο Μαγκρίτ έδωσε την ακόλουθη ερμηνεία: «Το τοπίο μας κάνει να σκεφτούμε τη νύχτα, ο ουρανός την ημέρα. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η ταυτόχρονη παρουσία της ημέρας και της νύχτας έχει την δύναμη να εκπλήσσει και να γοητεύει. Αυτή τη δύναμη την ονομάζω ποίηση». Η επιλογή του εξωφύλλου στηρίχθηκε λοιπόν στην σχέση που έχει ο πίνακας με το φως, αλλά και στην έλξη που ασκούσε πάντα στον συγγραφέα ο ζωγράφος του. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μαγκρίτ ζωγράφισε τρεις παραλλαγές της «Αυτοκρατορίας του φωτός». Φαίνεται ότι πάλευε με το φως και προσπαθούσε να δαμάσει με τον χρωστήρα την αυτοκρατορία του…

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

                                                                                           https://www.cup.gr/book/i-aftoviografia-tou-fotos/

Τίτλος: Η Κόμη της Βερενίκης

Συγγραφέας: Γιώργος Γραμματικάκης 

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ). Έτος Α’ έκδοσης: 2006

Το βιβλίο αυτό αφορά σε ένα πείραμα που έγινε πριν από 14 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Ο επιστήμονας που το σχεδία­σε δεν είναι πια τριγύρω για να μας εξηγήσει τι ακριβώς έκανε και, κυρίως, τι σκοπό εξυπηρετούσε. Ήταν δε τέτοιες οι συνθήκες και η θερμοκρασία του πειράματος, που καθιστούν ανέφικτη την επανάληψή του στα γήινα εργαστήρια.

Το πείραμα αυτό ήταν η δημιουργία του ίδιου του Σύμπαντος. Όλη η ύλη και η ενέργειά του, πιστεύει η σύγχρονη επιστήμη, ήταν αρχικά συγκεντρωμένη σε ένα σημείο, ένα ιδιότυπο «κοσμικό αυγό». Μια αδιανόητη ωστόσο «Μεγάλη Έκρηξη» που συνέβη, οδήγησε στη μεγαλειώδη εξέλιξη του Σύμπαντος και στη σημερινή δομή του, με τα δισεκατομμύρια άστρα, γαλαξίες και πλανήτες. Ενώ κάποια στιγμή –από τύχη ή αναγκαιό­τητα– εμφανίστηκε στον πλανήτη Γη το φαινόμενο της ζωής, που έφτασε στην εξελικτική κορύφωσή του με την παρουσία του ανθρώπου. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι αυτός ο άνθρωπος, ο έποικος ενός ιδιόμορφου πλανήτη, που ανήκει σ’ έναν ασήμαντο γαλαξία, τολμά εντούτοις να θέτει ερωτήματα που αγγίζουν την ίδια του την ύπαρξη και την ύπαρξη του κόσμου.

Για την ιστορία του εξωφύλλου ο συγγραφέας  στις Ευχαριστίες του σημειώνει:

«Το εξώφυλλο στην πρώτη έκδοση του βιβλίου –που, όπως φαντάζομαι, έχει ήδη κάποια συλλεκτική αξία!– υπήρξε σύνθεση του σπουδαίου γλύπτη και φίλου Μανόλη Τζομπανάκη.

Με οδηγό την αρχική εκείνη σύλληψη, η εμπνευσμένη ματιά και επιμέλεια του Δημήτρη Τζάνη διαμόρφωσε ένα νέο εξώφυλλο για τις μεταγενέστερες εκδόσεις, που ενσωμάτωνε και μια φωτογραφία του συγγραφέα από τον Κώστα Κουτάγιαρ. Φαίνεται όμως ότι η Βερενίκη, εκεί ψηλά από τους ουρανούς, είχε κουραστεί από τις συνεχείς επανεκδόσεις ενός βιβλίου που ενέπνευσε η ζωή της.

Το ίδιο το εξώφυλλο, που από το 2016 είχε αποκτήσει μια άχρωμη παρουσία, έμοιαζε να συμμερίζεται την κούραση και την αμηχανία της, και ζητούσε μια ουσιαστική αλλαγή.

Την επίκληση αυτή, τύχη αγαθή, άκουσε η εικαστικός Δανάη Σύρρου, που με λεπτότητα και φαντασία έδωσε μια καινούργια μορφή στο εξώφυλλο, και έκανε τη Βερενίκη, εκεί ψηλά στους ουρανούς, να αισθανθεί αγαλλίαση.

Η «Κόμη της Βερενίκης» στάθηκε έτσι τυχερή· διότι, όντας ένα βιβλίο για την επιστήμη, χρόνια τώρα περιβάλλεται από την ανάσα και την παρηγοριά της Τέχνης.»

                                                                  https://www.cup.gr/book/i-komi-tis-verenikis-37i-ekdosi-me-cd/

Τίτλος: Στον τρίτο βράχο από τον Ήλιο. 

Μια ζωή, η επιστήμη κι άλλα παράλληλα σύμπαντα.

Συγγραφέας: Δημήτρης Νανόπουλος σε συνεργασία με το Μάκη Προβατά

Εκδόσεις: Πατάκης , 2015

Μια ζωή σε ένα βιβλίο; Δεν είναι δυνατόν ...

Τι να πρωτοπείς, τι να αφήσεις έξω, πώς να δώσεις στον άλλο να καταλάβει την απερίγραπτη χαρά και στιγμιαία ευτυχία μιας μεγάλης επιτυχίας, αλλά και τη βαθιά στεναχώρια και θλίψη μιας αποτυχίας, ιδιωτικής ή επαγγελματικής; Και στο κάτω κάτω, γιατί να το κάνεις;

Όλα αυτά σκεφτόμουν όσο δουλεύαμε σ’ αυτό το βιβλίο με τον Μάκη Προβατά, που η συνεργασία του ήταν sinequanon. Σιγά σιγά έπεισα τον εαυτό μου για τη χρησιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Είχα την τύχη να ζήσω σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίοδο για την ιστορία της Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Κοσμολογίας και με σκληρή δουλειά κατόρθωσα να συνεισφέρω στην πρόοδο της επιστήμης και να βάλω ένα λιθαράκι για την καλύτερη κατανόηση του Σύμπαντος. Η τροχιά μου ήταν «επιστημονικά κοσμοπολίτικη» ? «πολλών δ' ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω» – και ίσως η εμπειρία αυτή να έχει κάποιο ενδιαφέρον και κάποια χρησιμότητα για τον αναγνώστη. Για να δει κανείς την πραγματική στόφα της επιστήμης, ακαλλώπιστη και αδρή…

Έγιναν 43 δίωρες, πολλές φορές και τρίωρες, συναντήσεις του Δ. Ν. με τον Μ. Π., στις οποίες περιεγράφηκαν τα πάντα γύρω από τη ζωή του, την επιστήμη του, τη σκέψη του, τις τέχνες, τους δικούς του φόρους τιμής… Όλα από την αρχή: «Το όνομά μου δεν είναι Νανόπουλος…»

https://www.patakis.gr/product/502824/vivlia-viografies--ntokoumenta-marturies-anamnhseis-ntokoumenta-ereunes/Ston-trito-vraxo-apo-ton-Hlio-Mia-zoh-h-episthmh-ki-alla-parallhla-sumpanta/

Τίτλος: Μεγάλη επιστήμη – ενδιαφέρουσες ζωές.

Συγγραφέας: Στέφανος Τραχανάς

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ).

Έκδοση εκτός εμπορίου.

Έτος  έκδοσης: 2014

Με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από την ίδρυσή τους, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης προσφέρουν ως δώρο στους αναγνώστες τους ένα «βιβλιαράκι» που ο συγγραφέας του το έκανε δώρο στον εαυτό του πρώτα απ’ όλα.

Πρόκειται για ένα δοκίμιο με σύντομες βιογραφίες των φυσικών Max Planck, Albert Einstein, Ernest Rutherford, Niels Bohr, Arthur Compton, Louis de Broglie, Erwin Schrödinger, Max Born, Werner Heisenberg, Wolfgang Pauli, Paul Dirac και Enrico Fermi

Το βιβλίο κυκλοφορεί εκτός εμπορίου. Μπορείτε να το κατεβάσετε και να το διαβάσετε ελεύθερα, εδώ

Τίτλος: Τα όνειρα του Αϊνστάιν

Συγγραφέας: Alan Lightman

Εκδόσεις: Κάτοπτρο, (1η έκδοση 1998)

Η φωτογραφία του εξώφυλλου είναι από την 3^η έκδοση (2005)

Μια νουβέλα για τη φύση του χρόνου.  Ένας υπάλληλος γραφείου ευρεσιτεχνιών, ο νεαρός Αϊνστάιν, προσπαθώντας να ολοκληρώσει την έρευνά του για τη σχετικότητα, μοιράζεται με τον φίλο του Μπέσσο τα όνειρά του δίνοντας στο χρόνο άπειρες διαστάσεις. Μέσα από αυτοτελείς ιστορίες, παρουσιάζεται το πώς γίνεται αντιληπτή η έννοια του χρόνου και τι είδους μορφές θα μπορούσε να λάβει σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας.

"Δέκα λεπτά μετά τις έξι, σύμφωνα με το αθέατο ρολόι του τοίχου. Λεπτό με λεπτό, καινούργιες φιγούρες διαγράφονται. Στο ισχνό φως του δωματίου, ο νεαρός υπάλληλος του γραφείου ευρεσιτεχνιών είναι ακόμη σωριασμένος στην καρέκλα του, με το κεφάλι ακουμπισμένο στα χέρια του. Τους τελευταίους μήνες, από τα μέσα του Απριλίου και μετά, είδε πολλά όνειρα για το χρόνο. Τα όνειρα κατακυρίευσαν την έρευνά του, τον εξάντλησαν τόσο ώστε κάποιες στιγμές δεν ήξερε αν ήταν ξύπνιος ή αν κοιμόταν. Αλλά τώρα πια τα όνειρα τελείωσαν. Η φύση του χρόνου θα μπορούσε να πάρει πολλές μορφές, εκείνες που ονειρεύτηκε σε ισάριθμες νύχτες, μονάχα μία όμως φαντάζει επιτακτική. Όχι ότι οι άλλες είναι αδύνατες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν, σε άλλους κόσμους όμως…" (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

                                         https://katoptro.gr/katigories/fysiki-kai-kosmologia/ta-oneira-tou-ainstain-2i-ekdosi-detail

Τίτλος: Ο Αϊνστάιν στην παραλία

Η σχετικότητα στην ξαπλώστρα

Συγγραφέας: Marc Lachièze-Rey

Μετάφραση : Δήμητρα-Ευδοξία Μπάτσιου

Εκδόσεις: Ροπή (για την ελληνική γλώσσα), 2017

Γιατί και με ποιον τρόπο, οι θεωρίες του Αϊνστάιν μας οδήγησαν σε μια επαναστατική θεώρηση του χρόνου, του χώρου και της ύλης… και άλλαξαν δραματικά τον τρόπο σκέψης μας για τον κόσμο;

Καθίστε αναπαυτικά σε μια ξαπλώστρα, και αφήστε τον Marc Lachièze-Rey να σας ξεναγήσει στα μονοπάτια που οδηγούν από τη σχετικότητα στη Μεγάλη Έκρηξη και τις μελανές οπές. Ανακαλύψτε τα μυστικά της καμπύλωσης του χωρόχρονου.

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, παρακολουθούμε την εντυπωσιακή εξέλιξη της σύγχρονης φυσικής και της σχετικιστικής κοσμολογίας αλλά και τα ανοιχτά ερωτήματα που αφήνουν για τη σύγχρονη έρευνα.

                                                                                           https://www.ropipublications.com/einstein-paralia/

             Τίτλος: Μιλέβα Μάριτς: Στην σκιά του Αϊνστάιν

Συγγραφέας: Marie Benedict

Μετάφραση : Μαριάννα Τσάτσου

Εκδόσεις: Ροπή (για την ελληνική γλώσσα), 2018

Ιστορικό Μυθιστόρημα  

Ποια είναι αυτά τα μυστικά που βρίσκονται καλά κρυμμένα πίσω από τη φήμη του Άλμπερτ Αϊνστάιν;

Το 1896 η χαρισματική Μιλέβα, ή αλλιώς "Μίτσα" Μόριτς ήταν η μόνη γυναίκα που σπούδαζε Φυσική στο Πολυτεχνείο τας Ζυρίχης. Πιο οικεία συντροφιά έμοιαζαν για εκείνα τα μαθηματικά παρά κάποιος σύζυγος, μέχρι τουλάχιστον τη στιγμή που ερωτεύτηκε τον συμφοιτητή της Άλμπερτ Αϊνστάιν. Της υποσχέθηκε μια ζωή γεμάτη έρωτα και επιστημονικές επιτυχίες, μια ζωή που θα μοιράζονταν ως ίσοι. Όσο όμως η φήμη του πανέξυπνου Άλμπερτ μεγάλωνε, τόσο περιοριζόταν ο ρόλος της Μιλέβα - δεν χωρούσαν δύο διάνοιες σ' αυτόν τον γάμο.

Πρόκειται για την άγνωστη ιστορία τις πρώτης συζύγου του Αϊνστάιν, μιας ευφυούς επιστήμονος. για την οποία έχουν ανακύψει εύλογοι προβληματισμοί στην επιστημονική κοινότητα ως προς την ενδεχόμενη συμβολή της στην ειδική Θεωρία της Σχετικότητας.

Το βιβλίο επιχειρεί να φωτίσει τις άγνωστες πτυχές της ζωής αυτής της γυναίκας, που εγκατέλειψε τα όνειρά της για χάρη του διάσημου συζύγου της.

                                                                                                        https://www.ropipublications.com/skia-einstein/

Τίτλος: Φυσικός ή κατάσκοπος  

 Ημιζωή: η διχασμένη ζωή του Μπρούνο Ποντεκόρβο

Συγγραφέας: Frank Close

Μετάφραση: Δέσποινα Χατζησπύρου

Εκδόσεις: Ροπή (για την ελληνική γλώσσα) 

Το σημείωμα έφτασε στο γραφείο του Κιμ Φίλμπυ στην Ουάσιγκτον, τον Ιούλιο του 1950. Τρεις μήνες αργότερα, ο Μπρούνο Ποντεκόρβο, ένας φυσικός στο Harwell, ένα εργαστήριο ατομικής ενέργειας της Βρετανίας, εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος. Θα εμφανιστεί μετά από έξι χρόνια από την άλλη πλευρά του Σιδηρού Παραπετάσματος. Ένα από τα πιο λαμπρά επιστημονικά μυαλά της γενιάς του, ο Ποντεκόρβο ήταν μυημένος σε πολλά μυστικά: είχε εργαστεί για το αγγλο-καναδικό σκέλος του Σχεδίου Μανχάταν, και ανακάλυψε έναν τρόπο για για τον εντοπισμό του ουρανίου που ήταν τόσο περιζήτητο από τις ανερχόμενες πυρηνικές δυνάμεις. Ωστόσο, όταν εξαφανίστηκε, η MI5 επέμεινε ότι δεν ήταν απειλή.

Με βάση την πρόσβαση σε αρχεία και επιστολές, συνεντεύξεις με μέλη της οικογένειά του αλλά και τους επιστήμονες που συνεργάστηκαν μαζί του, ο βραβευμένος συγγραφέας και καθηγητής φυσικής Φράνκ Κλόουζ εκθέτει την αλήθεια για έναν άνθρωπο που συνδέθηκε στενά με την έλευση της ατομικής εποχής και του Ψυχρού Πολέμου.

                                                                                                      https://www.ropipublications.com/pontecorvo/  

Τίτλος: Ο Φάουστ στην Κοπεγχάγη

Η κβαντική ψυχή της φυσικής

Συγγραφέας: Gino Segre

Εκδόσεις: Τραυλός (για την ελληνική γλώσσα), 2009

1922: Ο φυσικός Νιλς Μπορ εγκαινιάζει το Ινστιτούτο του, στην Κοπεγχάγη, και προσκαλεί τους σημαντικότερους συναδέλφους του να ανταλλάξουν ιδέες για την νεογέννητη θεωρία της κβαντικής μηχανικής. Η συνάθροιση καθιερώνεται ως ετήσια συνάντηση των πρωτεργατών αυτής της συγκλονιστικής επιστημονικής επανάστασης.

1932: Η Ευρώπη εμφορείται από πολιτική και κοινωνική αισιοδοξία οι φυσικοί απολαμβάνουν ένα «Θαυμαστό Έτος» και γιορτάζουν την ανακάλυψη του νετρονίου και τη διάσπαση του πυρήνα. Για τους Τιτάνες, το ετήσιο «Φεστιβάλ Μπορ», εκτός από επιστημονική συνάντηση, είναι μια αφορμή για κοινωνικές σχέσεις. Οι νεότεροι του κλάδου οραματίζονται ένα δημιουργικό μέλλον, ανταλλάσσουν σκέψεις πειράγματα και κουτσομπολιά για τους συναδέλφους τους και, σε κλίμα ευφορίας, δεν διστάζουν να σατιρίσουν την επιστήμη και τους μέντορές τους. Με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο του Γκαίτε, παρουσιάζουν μια παρωδία του "Φάουστ" (μια ευρηματική διαπάλη ανάμεσα στην κλασική και την κβαντική μηχανική για την ψυχή της φυσικής) με πρωταγωνιστές τους δασκάλους τους και τις μνημειώδεις αντιπαραθέσεις τους: τον Πάουλι και τον Μπορ, τον Αϊνστάιν και τον Μπορν, τον Χάιζενμπεργκ και τον Σρέντινγκερ, τον Έρενφεστ, τον Φέρμι, τον Ντιράκ, τον Λαντάου, τον Γκάμοφ...

1933: Ξάφνου, η Ευρώπη βυθίζεται στα Τάρταρα ο ολοκληρωτισμός αλλάζει δραματικά τη ζωή των φερέλπιδων ερευνητών και καταστρέφει τις χώρες τους οι επιστήμονες χωρίζονται σε ναζί και αντιναζί η Φυσική βιώνει το τέλος της αθωότητας.  (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ο Βόλφγκανγκ Πάουλι (η «Μάστιγα του Θεού», ο σαρδόνιος λάτρης των καμπαρέ και του καλού κρασιού), ο Νιλς Μπορ (ο μεγαλόψυχος και άδολος άνθρωπος), ο Πολ Ντιράκ (ο χαμηλών τόνων πρωτότυπος στοχαστής), ο Βέρνερ Χάιζενμπεργκ (ο απροσδιόριστος τολμηρός διανοητής), η Λίζε Μάιτνερ (η μοναδική γυναίκα πειραματικός φυσικός), ο Πολ Έρενφεστ (ο ευαίσθητος αυτόχειρας), ο Έρβιν Σρέντινγκερ (ο Μεσσίας της φυσικής), ο Άλμπερτ Αϊνστάιν (ο Βασιλιάς αμφισβητίας), ο Μαξ Μπορν (ο λατρεμένος δάσκαλος του «Όπι»), ο Λουί ντε Μπρέιγ (ο κομεντί φρανσέζ),      ο Ενρίκο Φέρμι (η καθολική μεγαλοφυΐα ή ο Πάπας), το αχτύπητο δίδυμο Τζορτζ Γκάμοφ και Μαξ Ντέλμπρικ (ο καστανόξανθος γίγαντας και ο φαρσέρ), ο Λεβ Λαντάου (ο μπαρουτοκαπνισμένος φυλακισμένος), ο Τζέιμς Τσάντγουικ, ο Άρνολντ Ζόμερφελντ, ο Ράδερφορντ, ο Πλανκ, ο Ρούμπενς ...όλοι τους πρωταγωνιστές σε μια ιστορία επιστημονικής ανακάλυψης με φόντο την πολιτική και κοινωνική αναταραχή μιας ανεπανάληπτης εποχής.  

                                                                                                                                          http://www.travlos.gr/                                                              

Τίτλος: Το χρονικό του Χρόνου

Συγγραφέας: Stephen Hawking

Εκδόσεις: Κάτοπτρο (για την ελληνική γλώσσα), 1996

Το Χρονικό του Χρόνου τού Stephen Hawking αποτελεί διεθνές εκδοτικό φαινόμενο. Έχει μεταφραστεί τουλάχιστον σε σαράντα γλώσσες, και έχουν πουληθεί εκατομμύρια αντίτυπά του σε ολόκληρο τον κόσμο. Θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο. Όταν πρωτοεκδόθηκε το 1988, οι ιδέες που αναλύονταν στις σελίδες του προέρχονταν από την πρώτη γραμμή έρευνας του Σύμπαντος. Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές πρόοδοι στην τεχνολογία της παρατήρησης τόσο του μικρόκοσμου όσο και του μακρόκοσμου. Αυτή την περίοδο, πράγματι, η κοσμολογία και η θεωρητική φυσική εισήλθαν σε μια χρυσή εποχή. Ο καθηγητής Hawking είναι ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες και διανοητές που συνέβαλαν σε αυτή την αναγέννηση.

Στην παρούσα πλήρως αναθεωρημένη και επαυξημένη έκδοση του διασημότερου βιβλίου του, ο συγγραφέας περιλαμβάνει τις πιο πρόσφατες εξελίξεις του επιστημονικού του τομέα, πολλές από τις οποίες, μάλιστα, είχε προβλέψει ο ίδιος. Έχει προσθέσει ένα νέο κεφάλαιο, με θέμα τα ταξίδια στον χρόνο και τις κοσμικές σήραγγες, και έχει γράψει έναν νέο πρόλογο. Επίσης, έχει αναθεωρήσει πολλά τμήματα του αρχικού κειμένου, καθιστώντας έτσι πιο προσιτές στον μη ειδικό αναγνώστη τις γνώσεις και τις ιδέες του για τη γοητευτική φύση του Σύμπαντός μας.

                                   https://katoptro.gr/katigories/fysiki-kai-kosmologia/to-xroniko-tou-xronou-detail

Τίτλος: Η επιστήμη του Interstellar 

Συγγραφέας: Kip Thorne

Εκδόσεις: Ροπή (για την ελληνική γλώσσα), 2017 

Ένα ταξίδι στη εξώκοσμη επιστήμη πίσω από την ταινία «Interstellar» του Κρίστοφερ Νόλαν, γραμμένο από τον θεωρητικό φυσικό Κιπ Θορν.

Η ταινία Interstellar από τον βραβευμένο κινηματογραφιστή Κρίστοφερ Νόλαν, μας οδηγεί σε ένα φανταστικό ταξίδι πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Όμως, στο βιβλίο «Η επιστήμη του Interstellar» , ο Κιπ Θορν, ο φυσικός που βοήθησε τον Νόλαν στο επιστημονικό μέρος της ταινίας, μας δείχνει ότι τα όσα απίστευτα συμβαίνουν επί της οθόνης και τα εκθαμβωτικά οπτικά εφέ που υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά είναι θεμελιωμένα σε αληθινή επιστήμη. Ο Θορν μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες που είχε ως επιστημονικός σύμβουλος της ταινίας και, στη συνέχεια, προχωράει και στο επιστημονικό κομμάτι. Με κεφάλαια για τις σκουληκότρυπες, τις μαύρες τρύπες, το διαστρικό ταξίδι, και πολλά άλλα, οι επιστημονικές γνώσεις του Θορν -πολλές από τις οποίες αξιοποιήθηκαν κατά την προετοιμασία του σεναρίου και κατά το γύρισμα του Interstellar- περιγράφουν τους νόμους της Φυσικής που κυβερνούν το σύμπαν μας και τα πραγματικά αξιοθαύμαστα φαινόμενα που είναι πιθανά χάρη σε αυτούς τους νόμους.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

                                                                         https://www.ropipublications.com/epistimi-tou-interstellar/

Τίτλος: Το αίνιγμα του Αϊνστάιν

ή μαύρες τρύπες στην μπανιέρα μου

Συγγραφέας: C. V. Vishveshwara

Μετάφραση:  Δέσποινα Δαμιανίδου

Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια (για την ελληνική γλώσσα), 2016 

«Οι φυσαλίδες στροβιλίζονταν γύρω μου προσφέροντάς μου μια πρωτόγνωρη αίσθηση χαλάρωσης . . . Ενώ απολάμβανα αυτό το μοναδικό αφρόλουτρο, τα βλέφαρά μου βάρυναν και γλίστρησα σ’ έναν υπέροχο, μακάριο ύπνο». Έτσι αρχίζει η συνεύρεση του Άλφι με μια εντυπωσιακή και αποκαλυπτική μπανιέρα αγορασμένη από έναν μυστηριώδη γείτονα ονόματι Αλ.

Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία της θεωρίας της βαρύτητας από τις απαρχές της ως τις τελευταίες εξελίξεις στην αστροφυσική, ξεδιπλώνοντας τα βασικά στοιχεία της σχετικότητας, του χωροχρόνου, των μαύρων τρυπών και όλης της σύγχρονης φυσικής.

Βουτήξτε στη διανοητική απόλαυση και αναδυθείτε στις αφρώδεις ιδέες, καθώς παίρνετε νοερά το μπάνιο σας σ’ αυτή τη μαγική μπανιέρα!

Η μαύρη τρύπα βρήκε καθολική αποδοχή μόνο μετά από μια μακριά, περίπλοκη διαδρομή στο χρόνο. Κάποτε, στα πρώτα βήματα της γενικής σχετικότητας, την αντιμετώπιζαν με αποστροφή. Ορισμένοι από τους πρωτοπόρους της γενικής σχετικότητας, μαζί κι ο ίδιος ο Αϊνστάιν, τη θεωρούσαν ανεπιθύμητο τέκνο του χωροχρόνου. Στην πραγματικότητα παρέμενε ένα αίνιγμα γι’ αυτούς. Δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι το ασχημόπαπο θα μεταμορφωνόταν μια μέρα σε πανέμορφο κύκνο.

Σήμερα, οι μαύρες τρύπες έχουν εδραιώσει την ύπαρξή τους στη σφαίρα της πραγματικότητας και η φυσική τους συνιστά ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα πεδία στοχασμού της σύγχρονης επιστήμης. Οι αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει ότι είμαστε περικυκλωμένοι από μαύρες τρύπες, φαντάσματα άστρων που εξάντλησαν την ενέργεια τους, κατέρρευσαν και πέθαναν πριν από πολύ καιρό. Ακόμη, πολλοί γαλαξίες, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, φιλοξενούν στο κέντρο τους τεράστιες μαύρες τρύπες, πολλές από τις οποίες είναι εκατομμύρια ή ακόμη και δισεκατομμύρια φορές βαρύτερες από τον Ήλιο.

Αυτή η παράξενη και πανέμορφη οντότητα έχει μια πολύ ιδιαίτερη χροιά, όπως δείχνει εδώ ο καθηγητής Τ. Β. Βισβεσουάρα, μέσα από συναρπαστικές συζητήσεις, διαγράμματα σκιτσαρισμένα σε χαρτοπετσέτες και μαθήματα υψηλής παιδαγωγικής και λογοτεχνικής δεξιοτεχνίας. Η ιστορία της μαύρης τρύπας είναι δίχως άλλο ένα περιπετειώδες ταξίδι στη φυσική, τη φιλοσοφία και την ιστορία –αλλά επίσης στη φαντασία και τη μυθοπλασία– και ο αφηγητής ανακατεύει αυτά τα συστατικά σ’ ένα ευφάνταστο, διαφωτιστικό έργο εκλαϊκευτικής επιστήμης.

                                       https://alexandria-publ.gr/shop/to-enigma-tou-ainstain/                                                                                     

Τίτλος: Η Άρκτος, η Πρέσπα, η Παρασκευή

Συγγραφέας: Ανδρέας Κασέτας

Εκδόσεις: Κάτοπτρο , 1992  

Καταδύσεις στην επιστημονική σκέψη, οικολογικές αναζητήσεις και ιζήματα του παρελθόντος χρόνου.

Ο πρώτος Μάγος του έφερε μια Μεγάλη Άρκτο. «Να σου θυμίζει ότι είσαι κάτοικος του Γαλαξία μας· έτσι κι αλλιώς εκεί θα ζήσεις σε κάποιο προάστιο, λίγο πιο πέρα από τον Σείριο και τον Αλδεβαράν. Μια Μεγάλη Άρκτος που θα σου μιλάει πάντα για το βασικό συστατικό σου· υλικό Σύμπαντος με πρωτόνια ίδια με κείνα των άστρων και των πλανητών».

Ο δεύτερος του χάρισε μια Μεγάλη Πρέσπα. Ήθελε με αυτό να του θυμίσει πως είναι ένοικος της Βιόσφαιρας μαζί με τις πέστροφες, τους πελεκάνους και τις αλυγαριές. Δεν έμαθε αν τον έλεγαν Μελχιόρ ή Βαλτάσαρ. «Ποτέ δεν θα καταφέρεις να πετάξεις κι ούτε ποτέ θα μοσχοβολήσεις», του είπε, «θα έχεις, όμως, πάντοτε κάτι “ίδιο” με τα κοτσύφια και το γιασεμί».

Το δώρο του τρίτου Μάγου ήταν μια Μεγάλη Παρασκευή. «Όσα χρόνια θα ζεις αυτή θα σου ψιθυρίζει ότι είσαι είδος “Άνθρωπος/Έλληνας”, ον δηλαδή που η ουσία του περιέχει σκιρτήματα, επίγνωση της θνησιμότητάς του και υλικό παρελθόντος μέσα στο οποίο ευδοκιμούν και οι επιστροφές στους χωματόδρομους της προσωπικής σου πατρίδας».

Σκέψεις και επισκέψεις στο εσωτερικό ενός τριγώνου που έχει ως κορυφές τη Μεγάλη Άρκτο, σύμβολο των ουράνιων ερωτηματικών μας και των καταδύσεών μας στην επιστημονική σκέψη, τη Μεγάλη Πρέσπα, σημαίνον των οικολογικών μας αναζητήσεων και της ανεξερεύνητης σχέσης μας με τα πουλιά, και τη Μεγάλη Παρασκευή, σήμαντρο όλων των «Αξιον Εστί» ιζημάτων του παρελθόντος χρόνου, το οποίο για κάθε εκπαιδευτικό σημαίνει και αυτό που διαδραματίζεται στο εσωτερικό του «υπαρκτού» σχολείου.

                                       https://katoptro.gr/component/virtuemart/i-arktos-2c-i-prespa-2c-i-paraskevi-detail  

Τίτλος: Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος

Συγγραφέας: Σβετλάνα Αλεξίεβιτς

Μετάφραση:  Ορέστης Γεωργιάδης

Εκδόσεις: Πατάκης (για την ελληνική γλώσσα), 1^η έκδοση 2015

Μαρτυρίες για το πυρηνικό ατύχημα του 1986, τις οποίες συνέλεξε η συγγραφέας περιπλανώμενη για δύο χρόνια στην Απαγορευμένη Ζώνη, με κίνδυνο της υγείας της και της ζωής της.

Την 26η Απριλίου του 1986 μια σειρά εκρήξεων στον αντιδραστήρα αρ. 4 του Πυρηνικού Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος σήμερα βρίσκεται σε εδάφη της Ουκρανίας, προκάλεσε τη μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20^ου αιώνα. Το ατύχημα ήταν της τάξης του μέγιστου προβλεπόμενου ατυχήματος στην Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών Γεγονότων, διατάραξε σοβαρότατα τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στις γύρω περιοχές και είχε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία.

 Η Λευκορωσίδα συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας 2015), δέκα χρόνια μετά το ατύχημα, περιπλανήθηκε στην απαγορευμένη ζώνη, μίλησε µε δεκάδες ανθρώπους, έψαξε αρχεία εφημερίδων, ληξιαρχείων, νοσοκομείων. Εκατό από αυτές τις μαρτυρίες αποτέλεσαν το παρόν βιβλίο: μιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, μαθητές, πυροσβέστες, επιστήμονες, μελλοθάνατοι και συγγενείς μελλοθανάτων, μητέρες που γέννησαν παραμορφωμένα παιδιά, μαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο µα σε μονάδες λευχαιμικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευμένη ζώνη, γονιοί που θάψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυμούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί αν την αποκαλύψουν δε θα βρουν σύντροφο στη ζωή τους. «Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το μέλλον» γράφει η Αλεξίεβιτς.      

https://www.patakis.gr/product/503986/vivlia-logotexnia-logotexnika-dokimia-kai-meletes/Tsernompil-Ena-xroniko-tou-mellontos/ 

Βιβλία για παιδιά και εφήβους

Τίτλος: Γυναίκες της επιστήμης

Συγγραφέας: Rachel Ignotofsky

Εκδόσεις: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (για την ελληνική γλώσσα), 2020

Προτεινόμενη Ηλικία: 3 – 6 ετών

Είναι επιστημονικά διαπιστωμένο: οι γυναίκες είναι αστέρια!

Στις Γυναίκες της επιστήμης, ένα βιβλίο γνώσεων με υπέροχη εικονογράφηση, παρουσιάζονται τα πορτρέτα πενήντα σημαντικών γυναικών που προσέφεραν πολλά στους τομείς των φυσικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) από την αρχαιότητα μέχρι τη σημερινή εποχή. Γεμάτη από πανέμορφες και πρωτότυπες εικόνες, αυτή η συναρπαστική συλλογή περιέχει επίσης πληροφορίες γύρω από συναφή θέματα, όπως τα όργανα ενός εργαστηρίου και τα ποσοστά των γυναικών που εργάζονται στις μέρες μας στους κλάδους STEM, ενώ συμπληρώνεται με ένα εικονογραφημένο γλωσσάρι επιστημονικών όρων.

Στις γυναίκες-πρωτοπόρους που παρουσιάζονται στις σελίδες του βιβλίου περιλαμβάνονται γνωστές προσωπικότητες της επιστήμης, όπως η πρωτευοντολόγος Τζέιν Γκούντωλ, καθώς και λιγότερο γνωστές μορφές όπως η Κάθριν Τζόνσον, η Αφροαμερικανίδα φυσικός και μαθηματικός που υπολόγισε την τροχιά του διαστημοπλοίου Απόλλων 11 το οποίο έφτασε στη Σελήνη το 1969. Τα θαυμαστά επιτεύγματα όλων αυτών των θαρραλέων γυναικών, που ξεπέρασαν με αξιοθαύμαστη επιμονή και αφοσίωση όλα τα εμπόδια και τις προκαταλήψεις που αντιμετώπισαν από το κοινωνικό τους περιβάλλον, αποτελούν μια πολύτιμη πηγή έμπνευσης για τις επόμενες γενιές γυναικών μηχανικών, βιολόγων, μαθηματικών, γιατρών, αστροναυτών και φυσικών.

https://www.cup.gr/book/gynaikes-tis-epistimis/

Τίτλος: Αστροφυσική για βιαστικούς νέους

Συγγραφέας: Neil de Grasse Tyson

Εκδόσεις: Παπαδόπουλος, (για την ελληνική γλώσσα), 2021

Ηλικία  : 10+

Από τις βασικές αρχές της φυσικής μέχρι τα μεγάλα ερωτήματα για το διάστημα και τον χρόνο, ο διάσημος αστροφυσικός και εκλαϊκευτής της επιστήμης Neil deGrasse Tyson «σπάει» όλα τα μυστήρια του σύμπαντος σε μικρά-μικρά κομματάκια, σε λαχταριστά μεζεδάκια γνώσης. Η Αστροφυσική για βιαστικούς νέους περιγράφει βασικούς νόμους, αλλά και αναπάντητα ερωτήματα για το σύμπαν με τρόπο ξεκάθαρο – μαζί με μπόλικο από το γνωστό χιούμορ του Tyson. Ναι, εδώ η αστροφυσική έχει πλάκα.

Με πολλές εικόνες και σχέδια και επιπλέον επεξηγηματικούς πίνακες, ο Gregory Mone, που προσάρμοσε το βιβλίο ειδικά για παιδιά και εφήβους, φροντίζει να κάνει κατανοητές ακόμα και τις πιο περίπλοκες έννοιες.

Η Αστροφυσική για βιαστικούς νέους αποτελεί μια συναρπαστική εισαγωγή στο σύμπαν, αλλά και στις βασικές αρχές της επιστημονικής έρευνας.

                   https://www.epbooks.gr/shop/paidika-neanika-biblia/biblia-gnoseon/astrofysiki-gia-viastikous-neous/

Τίτλος: Καταραμένη φυσική! 

Το κυνήγι των μυστικών του σύμπαντος

Συγγραφέας: Θοδωρής Πιερράτος

Εκδόσεις: Πηγή, 2018

Προτεινόμενες ηλικίες: 3-9 ετών

"Κάποτε, ο Αϊνστάιν είπε ότι, ίσως, η πιο όμορφη εμπειρία που μπορούμε να έχουμε είναι το μυστήριο. Είναι η κινητήρια δύναμη που βρίσκεται πίσω τόσο από την επιστήμη όσο και από την τέχνη. Άρα, τι πιο ενδιαφέρον από ένα παιχνίδι, ένα κυνήγι επίλυσης γρίφων που καλύπτεται από πέπλα μυστηρίου, τα οποία πρέπει να σηκώσετε μεθοδικά και να αποκαλύψετε ό,τι κρύβεται πίσω από αυτά..."

Ο Μάνος, ο Αλέξανδρος και η Αρετή, μαθητές της Α' Λυκείου, θεωρούν τη Φυσική ως το πιο αδιάφορο, βαρετό και άχρηστο μάθημα στο σχολείο. Ένα διαγώνισμα και μία απρόσμενη καταιγίδα εγκλωβίζουν τα τρία παιδιά στο σπίτι της Αρετής. Με αυτή την ευκαιρία οι γονείς της, ο κύριος Δημήτρης, φυσικός στο πανεπιστήμιο, και η κυρία Μυρτώ θα προσπαθήσουν να τους αλλάξουν γνώμη για τη Φυσική στήνοντας ένα ιδιαίτερο "παιχνίδι". Ένα παιχνίδι που, μέσα από απλά πειράματα και γρίφους, θα τους εκθέσει στους πιο σημαντικούς σταθμούς της εξέλιξης των ιδεών για τη θέση του ανθρώπου στο Σύμπαν.

Όλα ξεκινούν με ένα περίεργο μήνυμα στο κινητό της Αρετής:

"Τα Μεδίκεια άστρα τον κόσμο αλλάξαν,

η πανούκλα και τα μήλα στη γη το φεγγάρι ρίξαν,

στο Πάνθεον η Γη σα σβούρα γυρίζει

και τα νησιά του ουρανού στο άπειρο ξορκίζει,

στο άκουσμα της γέννησης των πάντων

προσφέρονται θυσία λευκά περιστέρια..."

Θα καταφέρουν οι τρεις φίλοι να ανταποκριθούν στις προκλήσεις του παιχνιδιού που εμπλέκει την επιστήμη με την τέχνη; Θα λύσουν τους γρίφους που καλούνται να αντιμετωπίσουν; Θα μπορέσουν να κατακτήσουν το πολύτιμο έπαθλο;                                                                                                                              https://www.pigi.gr/product/katarameni-fysiki/

Τίτλος: Πες μας, παππού… Πώς γεννιούνται τ' άστρα

Συγγραφέας: Διονύσης Π. Σιμόπουλος

Εκδόσεις: Μεταίχμιο, 2021

Ηλικίες: άνω των 8 ετών

Γιατί λάμπουν τα άστρα; Πώς γεννιούνται; Υπάρχουν για πάντα;

Έχουν όλα το ίδιο χρώμα; Ποιο είναι το πιο κοντινό μας άστρο;

Τι είναι η Μαύρη Τρύπα και οι εκρήξεις σουπερνόβα;

Ανακάλυψε τα μυστικά του διαστήματος και απόλαυσε ένα συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο των άστρων, όπως το αφηγείται ο αγαπημένος δάσκαλος της αστρονομίας Διονύσης Σιμόπουλος! Γνώρισε τα σημαντικότερα σύγχρονα τηλεσκόπια στην Ελλάδα και τον κόσμο και ενημερώσου για τα μελλοντικά αστεροσκοπεία.

Ταξίδεψε στα νεφελώματα (τα αστρικά βρεφοκομεία) και παρακολούθησε όλη τη διαδικασία της γέννησης των άστρων αλλά και την εξέλιξή τους μέχρι τον θάνατο.

Θαύμασε τα πολλαπλά άστρα, τα αστρικά σμήνη και μάθε για τον Ήλιο, το δικό μας αστέρι, και τον κύκλο ζωής του.

Στο Παράρτημα θα βρεις χρήσιμες πληροφορίες για τη δομή της ύλης, καθώς και ευχάριστα εκπαιδευτικά παιχνίδια!

 https://www.metaixmio.gr                                                                                                                                   

Τίτλος: Ο Θείος Αλβέρτος και ο κόσμος των κβάντων

Συγγραφέας: Russell Stannard

Εκδόσεις: Κάτοπτρο (για την ελληνική γλώσσα), 1995

Ηλικίες: άνω των 11 ετών

Η πιο πρόσφατη —και πιο ελκυστική— περιπέτεια του διάσημου επιστήμονα, του Θείου Αλβέρτου. Μπείτε μαζί με την ανιψιά του, την Αλίκη Νοητού, στη μυστηριώδη φυσαλίδα σκέψης του Θείου Αλβέρτου, και συνοδέψτε τη στην απίστευτη περιπλάνησή της στον κόσμο των κβάντων. Πιείτε μαζί της το μαγικό ποτό που συρρικνώνει και γνωρίστε από κοντά το μικροσκοπικό σύμπαν των κουάρκ και των ηλεκτρονίων. Βοηθήστε την Αλίκη και τον Άσπρο Κούνελο να εξερευνήσουν τη θαυμαστή χώρα του φωτός και της ύλης, όπου τίποτε δεν είναι έτσι όπως φαίνεται. Ακόμη και σήμερα, οι επιστήμονες δεν μπορούν να εξηγήσουν τις ανακαλύψεις τους! Ποιος θα λύσει, λοιπόν, τους κβαντικούς γρίφους; Μήπως εσείς; Καλού-κακού, όμως, προσέχετε τη Βασίλισσα Κούπα, γιατί μπορεί να σας κόψει το κεφάλι μέχρι να πείτε «κύμινο»…

                 https://katoptro.gr/katigories/fysiki-kai-kosmologia/o-theios-alvertos-kai-o-kosmos-ton-kvanton-detail

Τίτλος: Μαθήματα φυσικής για τα παιδιά των φίλων μου

Συγγραφέας:  Marie Curie 

Από τις σημειώσεις της Isabelle Chavannes (1907)

Μετάφραση:  Ανδρέας Μιχαηλίδης

Εκδόσεις: Αλεξάνδρεια (για την ελληνική γλώσσα), 2007

Με πρωτοβουλία της Μαρί Κιουρί, μια ομάδα φίλων ανέλαβε να κάνει στα παιδιά τους, ηλικίας περίπου δέκα ετών, μια πρωτότυπη πειραματική διδασκαλία για ένα διάστημα δύο ετών (1907-1908). Οι γονείς μοιράστηκαν τις κύριες διδακτικές ενότητες, με βάση ένα μικρό αριθμό μαθημάτων. Έγινε μια πολύ ξεχωριστή προσπάθεια ώστε η διδασκαλία των επιστημονικών θεμάτων να βασίζεται σε πειράματα που θα εκτελούσαν τα ίδια τα παιδιά.

Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει τις σημειώσεις που κρατούσε η Ιζαμπέλ Σαβάν κατά τη διάρκεια ορισμένων μαθημάτων φυσικής τα οποία δίδασκε η Μαρί Κιουρί. Μας αποκαλύπτει έτσι μια πτυχή της προσωπικότητάς της, ελάχιστα γνωστή μέχρι σήμερα. Αυτή η γυναίκα που είχε αφοσιωθεί στην έρευνα όσο κανένας άλλος, που αγωνιζόταν στις πιο προωθημένες θέσεις της επιστήμης, που ερευνούσε άγνωστα πεδία, αποφάσισε, αφήνοντας για λίγο της πρώτη γραμμή, να βάλει ένα στοίχημα: ότι θα μπορούσε να διδάξει τα βασικά στοιχεία της φυσικής σε παιδιά, και μάλιστα με τρόπο που να τα ανακαλύπτουν από μόνα τους. Μεταμόρφωση μιας επιστήμης κατακόρυφης –καθώς οι γνώσεις μεταφέρονται από τον έναν στο μυαλό του άλλου– σε μια επιστήμη οριζόντια όπου το παιδί, οδηγημένο από το χέρι του μεγαλύτερου, πλησιάζει το πεδίο της γνώσης σαν ίσος προς ίσο. Προφανώς, η φράση-κλειδί της μεταμόρφωσης αυτής είναι η πρακτική εφαρμογή, δηλαδή ο πειραματισμός, και βεβαίως η Μαρί Κιουρί στον τομέα αυτό είναι αυθεντία.

 https://alexandria-publ.gr/shop/lecons-de-marie-curiereceuillies-par-isabelle-chavannes-en-1907/           

Τίτλος: Η πόρτα με τις τρεις κλειδαριές

Συγγραφέας:  Fernández - Vidal Sonia

Εκδόσεις: Πατάκης (για την ελληνική γλώσσα), 2013

Μετάφραση: Αγαθή Δημητρούκα

Προτεινόμενη Ηλικία: 9 – 12 ετών

Μια μαγική περιπέτεια για την κατανόηση της επιστήμης του 21ου αιώνα.

Ένα πρωί ο δεκατετράχρονος Νίκο Μιρ βρίσκει να αντικατοπτρίζεται στο ταβάνι του δωματίου του η παρακάτω φράση:

"Αν θέλεις να σου συμβούν πράγματα διαφορετικά, σταμάτα να κάνεις το ίδιο πάντα."

Έτσι αποφασίζει να μην πάρει τον συνηθισμένο δρόμο για το σχολείο, αλλά ν' αλλάξει δρομολόγιο. Στον δρόμο του ανακαλύπτει ένα σπίτι που ποτέ δεν είχε ξαναδεί. Καθώς τον τραβάει το μυστήριο, θα μπει στο σπίτι αυτό και θα βρεθεί στον κβαντικό κόσμο, όπου, παρέα μ' ένα ανήσυχο ξωτικό με χαλκόχρωμα μαλλιά και μια πανέμορφη κβαντική νεράιδα, θα γνωρίσει αξέχαστες εμπειρίες στον αγώνα της ύλης με την αντιύλη, θα επισκεφθεί ένα ωρολογοποιείο όπου δοκιμάζεται η θεωρία της σχετικότητας, θα συναντήσει το Μποζόνιο του Χιγκς αυτοπροσώπως, θα νιώσει στην πλάτη του τη σκοτεινή ανάσα των βρικολάκων του σύμπαντος και θα καταφέρει να βγει από τον λαβύρινθο σώος κι αβλαβής αποκαθιστώντας την ισορροπία ανάμεσα στον κόσμο του και στο κβαντικό σύμπαν που μόλις ανακάλυψε.

https://www.patakis.gr/product/501415/vivlia-paidika--efhvika-paidikh-neanikh-logotexnia/H-porta-me-tis-treis-kleidaries/

Τίτλος: Η Αλίκη στη χώρα των κβάντων 

Μια αλληγορία της κβαντικής φυσικής

Συγγραφέας: Robert Gilmore

Εκδόσεις: Κάτοπτρο (για την ελληνική γλώσσα), 1999

Ηλικίες: άνω των 16 ετών

Σίγουρα, θα έχετε ακουστά για τις περιπέτειες της Αλίκης μέσα στον καθρέφτη. Ε, λοιπόν, από στιγμή σε στιγμή η Αλίκη αναχωρεί για ένα ακόμη συναρπαστικό ταξίδι. Αυτή τη φορά θα συρρικνωθεί στο μέγεθος ενός πυρηνικού σωματιδίου, όχι όμως για να κρυφτεί στη γνώριμη κουνελότρυπα. Προορισμός της είναι η χώρα των Κβάντων.

Και τι είναι η χώρα των Κβάντων; Φανταστείτε τη σαν ένα πάρκο διανοητικής αναψυχής, μικρότερη από ένα άτομο, όπου κάθε βόλτα, κάθε παιχνίδι, κάθε ατραξιόν παρουσιάζει και μια διαφορετική όψη της κβαντικής μηχανικής —του θεωρητικού πλαισίου που, μολονότι συχνά μας οδηγεί σε άκρα αμηχανία και αρνείται πεισματικά να αποβάλει την όψη του ανοίκειου, φαίνεται να προσφέρει τις ακριβέστερες εξηγήσεις για το πώς λειτουργούν τα πράγματα στον κόσμο της φυσικής. Σε αυτό το αριστοτεχνικό κράμα φαντασίας και επιστήμης, ο συγγραφέας προσφεύγει στην αλληγορία των ταξιδιών της Αλίκης για να εκθέσει στον αναγνώστη, με τρόπο απρόσμενα προσιτό και συναρπαστικό, κρίσιμα ζητήματα της κβαντικής θεωρίας όπως η αρχή της αβεβαιότητας, η αρχή του Pauli, η σωματιδιακή φυσική υψηλών ενεργειών και πολλά άλλα.

Αφότου πατήσει το πόδι της στη χώρα των Κβάντων, η Αλίκη βιώνει το ένα κβαντικό φαινόμενο μετά το άλλο —σε κάποια στιγμή, μάλιστα, ταξιδεύει πίσω στον χρόνο και συγκρούεται με τον εαυτό της. Συναντά ιδιότυπους χαρακτήρες που βοηθούν τόσο την ίδια όσο και τον αναγνώστη να κατανοήσει τη φύση του κβαντικού κόσμου.

Να σας συστήσουμε μερικούς:

• τον Αβέβαιο Λογιστή, του οποίου οι προσπάθειες να ισοσκελίσει τα λογιστικά βιβλία της Τράπεζας Heisenberg αποβαίνουν μονίμως άκαρπες εξαιτίας των ενεργειακών διακυμάνσεων.

• τον Μεσίτη Καταστάσεων, ο οποίος δείχνει στην Αλίκη πώς το άτομο μπορεί να είναι ταυτόχρονα σε δύο μέρη ολότελα ανόμοια.

• τους τρεις αδελφούς Κουάρκ, οι οποίοι συνοδεύουν την Αλίκη στους ατελείωτους γύρους ενός από τους περίφημους χορούς του Επιταχυντή της ΜΑΖκαράτας των σωματιδίων.

·        τον Αυτοκράτορα, η συνείδηση του οποίου αρκεί να προσηλωθεί στα καινούργια του ρούχα για να τα μετατρέψει σε αληθινά, και πολλούς άλλους.

Η Αλίκη στη χώρα των Κβάντων, βιβλίο που όχι μόνο αξίζει να χαρακτηριστεί εμπνευσμένο όσον αφορά τη σύλληψη της κεντρικής του ιδέας και της εν γένει οικονομίας του, αλλά που ξεχωρίζει επίσης για την ευρηματική γραφή του και την απολαυστική εικονογράφησή του, κάνει προσιτές στον αναγνώστη πολλές σημαντικές αλλά δύσληπτες επιστημονικές έννοιες. Δεν είναι απαραίτητο να διαθέτετε πολλές μαθηματικές γνώσεις για να παρακολουθήσετε τις αταξίες της ηρωίδας μας. Άλλωστε υπάρχει μία και μόνη εξίσωση σε όλο το βιβλίο. Δεν χρειάζεστε παρά διάθεση για πνευματικές περιπέτειες και υγιή περιέργεια για τον κόσμο που μας περιβάλλει.

https://katoptro.gr/katigories/neanika/i-aliki-sti-xora-ton-kvanton-detail

Τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας του Ιουλίου Βερν

Εξώφυλλα βιβλίων του Ιουλίου Βερν για μικρά παιδιά που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. (https://www.epbooks.gr/sygrafeis/verne-jules/)

Ο Ιούλιος Βερν (Jules Verne) / (1828 – 1905), Γάλλος συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, είναι ιδιαίτερα γνωστός για τα περιπετειώδη μυθιστορήματά του και τη βαθιά επιρροή του στο λογοτεχνικό είδος της επιστημονικής φαντασίας. Συχνά αναφέρεται ως ο «πατέρας της επιστημονικής φαντασίας» ή ως ο «προφήτης της τεχνολογίας». Κατά τη διάρκεια της ζωής του συγγραφέα, από το 1863 ως το τέλος δημοσιεύτηκαν μια σειρά 54 μυθιστορημάτων  με το γενικό τίτλο «Voyages extraordinaires», τα ασυνήθιστα ή εξαιρετικά ταξίδια, που χάρισαν στον Βερν τη μεγάλη του φήμη. Στα έργα αυτά,  αν και φαίνεται να κυριαρχεί η επιστημονική φαντασία, στην πραγματικότητα πολλές από τις περιπέτειες και τα γεγονότα που περιγράφονται στηρίχθηκαν στα επιστημονικά δεδομένα και την τεχνολογία της εποχής.

Το πρώτο έργο της σειράς είναι το «Πέντε εβδομάδες με αερόστατο» στο οποίο πλέκεται επιδέξια μια υπόθεση γεμάτη περιπέτεια και εξελίξεις που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη με παραγράφους γεωγραφικών, τεχνολογικών και ιστορικών πληροφοριών και περιγραφών. Το βιβλίο παρέχει στους αναγνώστες μια εικόνα για την εξερεύνηση της Αφρικής, μεγάλες περιοχές της οποίας ήταν ακόμα άγνωστες στους Ευρωπαίους εκείνης της εποχής, με εξερευνητές να ταξιδεύουν σε όλη την ήπειρο σε αναζήτηση των μυστικών της.

 Εξώφυλλο της 1^ης έκδοσης του βιβλίου «Πέντε εβδομάδες με αερόστατο» από τον  εκδότη Pierre-Jules Hetzel.

Άλλα βιβλία που γνώρισαν τεράστια επιτυχία ήταν:

«Ταξίδι στο κέντρο της Γης» ,1864

«Από τη Γη στη Σελήνη», 1865

«Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα»,1869-1870

«Γύρω από τη Σελήνη», 1870

«Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες», 1874

«Τα τέκνα του πλοιάρχου Γκραντ», 1867-1868

Περισσότερα για τη σύνδεση του έργου του Ιουλίου Βερν με τη λογοτεχνία, τη φυσική και την αστρονομία μπορείτε να διαβάσετε στα παρακάτω άρθρα:

1. Ιούλιος Βερν: προφήτης ή ποιητής;

https://www.tovima.gr/2013/08/31/science/ioylios-bern-profitis-i-poiitis/

2. Ο Ιούλιος Βερν και τα Φανταστικά ταξίδια.

Από την επιστήμη στη μυθοπλασία.

http://keimena.ece.uth.gr/main/index.php?option=com_content&id=213:12oktapoda&catid=56:tefxos12&Itemid=92