Τι είναι "χρόνος";

 Μια ασύλληπτη οντότητα ...

            

              Ο ΧΡΟΝΟΣ

 

Διέπει ολόκληρη την ανθρώπινη εμπειρία μα και κάθε όψη του Σύμπαντος και του κόσμου που κατοικεί ο άνθρωπος.

Πολλά είναι τα ερωτήματα για το χρόνο που χρειάζονται απάντηση.

Πως θα μπορούσαμε να ορίσουμε το χρόνο και να λύσουμε το μυστήριο που τον περιβάλλει; 
Πως ξεκίνησε; 
Είναι πραγματικός ή αποκύημα της φαντασίας μας; 
Πως τον αντιλαμβάνεται το σώμα και το μυαλό μας; 
Γιατί κυλάει μόνο προς μία κατεύθυνση;  Πώς τον μετρούν τα κράτη της Γης και οι επιστήμονες; 
Μπορούμε να ταξιδέψουμε στον χρόνο;

Στη διάρκεια της ιστορίας, η βαθιά αλλά και ανεξιχνίαστη φύση του χρόνου, οδήγησε τους ανθρώπους (φιλοσόφους και επιστήμονες)  σε επίμονους προβληματισμούς.

"Η πιο φοβερή κι η πιο ανεξιχνίαστη

δύναμη στον κόσμο είναι ο χρόνος, ο καιρός.

Το μυστήριο του χρόνου απόμεινε ακατανόητο

κι ας μας φαίνεται τόσο φυσικός αυτός ο χρόνος".

                                                         Φώτης Κόντογλου, Ζωγράφος και Λογοτέχνης

" ... Εμείς οι Φυσικοί, έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε το χρόνο καθημερινά στις εξισώσεις και στις θεωρίες μας, αφού κάτι τέτοιο μας βολεύει, αλλά μη με ρωτάτε τι είναι χρόνος γιατί η ερμηνεία του ξεπερνά τις δυνατότητες της ανθρώπινης νόησης."

                         Richard Feynman (1918-1988), Αμερικανός Φυσικός και Νομπελίστας

Ποιος είναι λοιπόν ο κόσμος του χρόνου; Ποιες είναι οι όψεις και η ποικιλομορφία που παρουσιάζει;

Υπάρχει ο "αντικειμενικός - ποσοτικός χρόνος" που είναι ο χρόνος των επιστημών, των ρολογιών, της ημέρας και της νύκτας. Υπάρχει και ο "υποκειμενικός - ποιοτικός χρόνος", ο χρόνος που βιώνουμε (ιδιαίτερος για κάθε άτομο), ο βιολογικός χρόνος αλλά και ο υπαρξιακός - ψυχολογικός χρόνος. Υπάρχει ο χρόνος του μύθου, της φιλοσοφίας, ο κοινωνικός χρόνος, ο ιστορικός χρόνος, ο θρησκευτικός χρόνος, ο καλλιτεχνικός χρόνος, ο χρόνος της κοσμολογίας , ο χρόνος της φυσικής.

Τι είναι χρόνος;

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το ερώτημα έχει απασχολήσει τους σπουδαιότερους φιλοσόφους και επιστήμονες. Οι απαντήσεις; Πολλές και διαφορετικές.

Για τον επιστήμονα, η λέξη "ΧΡΟΝΟΣ" αναφέρεται σε δυο διαφορετικά αλλά συσχετιζόμενα πράγματα:

•               Το χρονικό διάστημα που αποτελεί διάρκεια μέσα στο χρόνο.
•               Η χρονική στιγμή που σημαίνει θέση μέσα στο χρόνο.

Η μέτρηση του χρόνου αποτελεί τη βάση όλης της επιστήμης αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι αστρονόμοι καταγράφουν την ιστορία του Σύμπαντος.

Για την Φυσική ο χρόνος είναι μέγεθος. Ο χρόνος  είναι μία διάσταση που επιτρέπει σε δύο ταυτόσημα γεγονότα που συμβαίνουν στο ίδιο σημείο στον χώρο, να διακρίνονται μεταξύ τους. Το διάστημα ανάμεσα σε δύο τέτοια γεγονότα σχηματίζει τη βάση της μέτρησης του χρόνου.

Ως μονάδα μέτρησης του χρόνου χρησιμοποιείται το 1s (δευτερόλεπτο).  Το  1s ορίζεται ως η διάρκεια 9.192.631.770 περιόδων της ακτινοβολίας που αντιστοιχεί στη μετάβαση μεταξύ των δύο ανωτέρων επιπέδων της κατάστασης ελαχίστης ενέργειας του ατόμου Cs¹³³.

Η "Φυσική" ιστορία της έννοιας χρόνος.

Ο χρόνος κατά τον Αριστοτέλη

Ο Αριστοτέλης
σε λεπτομέρεια
από το έργο του Ραφαήλ
 " Η Σχολή των Αθηνών"
1510, Βατικανό

Από τον Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη (384-322 π. Χ. ), στο Δ' βιβλίο του έργου "Φυσική Ακρόασις" ( Φυσικά), διατυπώθηκε η επιστημονικότερη άποψη για το χρόνο. Εκεί η έννοια του χρόνου συνδέθηκε με την κίνηση.

Κατά τον Αριστοτέλη:

• Ο χρόνος δεν έχει καμία  σχέση με την αιωνιότητα. " ... φθοράς γάρ αίτιος καθ' εαυτόν μάλλον ο χρόνος ..." .
• Ο χρόνος δεν μπορεί να ταυτιστεί με κάποια μορφή κίνησης ή αλλαγής γιατί η κίνηση μπορεί να προσδιορίζεται από το χρόνο, ο χρόνος όμως δεν μπορεί να προσδιορίσει τον ίδιο τον εαυτό του.
• Χωρίς το χρόνο δεν μπορεί να συμβεί καμία αλλαγή. "... φανερόν ότι ουκ εστίν άνευ κινήσεως και μεταβολής χρόνος...".
• Η κίνηση αποτελεί το μέτρο του χρόνου. Ο χρόνος δεν είναι κίνηση, αλλά χωρίς κίνηση δεν υπάρχει χρόνος. Δεν μετρούμε μόνο την κίνηση με το χρόνο αλλά και το χρόνο με την κίνηση.
• Ο χρόνος είναι χωρίς αρχή και τέλος, ίδιος την ίδια στιγμή σε όλα τα μέρη.
• Ο χρόνος μετριέται με την κίνηση του ουρανού αλλά δεν ταυτίζεται με αυτή. Η καταλληλότερη κίνηση για τη μέτρηση του χρόνου στη φύση είναι η ομαλή κυκλική κίνηση των άστρων που είναι αιώνια , ισοταχής και άπειρη. Ο ίδιος ο χρόνος είναι ένας κύκλος.

Να και ο ορισμός του χρόνου από τον Αριστοτέλη:

" Τούτο γάρ εστίν ο χρόνος, αριθμός κινήσεως κατά το πρότερον και το ύστερον ... ουκ άρα κίνησις ο χρόνος, αλλ' η αριθμόν έχει η κίνησις"

Ο χρόνος του Αριστοτέλη είναι μαθηματικός και αντικειμενικός και τον χαρακτηρίζει η διαδοχή, κάθε στιγμή διαδέχεται την άλλη.

Ο χρόνος κατά τον Γαλιλαίο 

Προσωπογραφία του
Γαλιλαίου από τον
Justus Sustermans, 1636

Πολλούς αιώνες αργότερα, ο μεγάλος Ιταλός αστρονόμος και φυσικός Γαλιλαίος (Galileo Galilei, 1564-1642), δημιουργός της σύγχρονης επιστημονικής μεθόδου, ανέπτυξε μια καινούργια αντίληψη για τη φυσική και έθεσε τα επιστημονικά θεμέλια για το τι είναι χρόνος.

Αν και δεν έδωσε σαφή ορισμό για το τι είναι χρόνος, μελετώντας πειραματικά την πτώση των σωμάτων, αντιμετώπισε το χρόνο 

..." ως αφηρημένη παράμετρο ενός φυσικού συμβάντος".

Μέχρι τον 17ο αιώνα, ο χρόνος μετριόταν με τη βοήθεια των αστρονομικών φαινομένων. Στα μέσα όμως του 17ου αιώνα εφευρέθηκαν τα ρολόγια, η χρονομέτρηση γίνεται ακριβής, ο χρόνος έπαψε να εξαρτάται από τα περιοδικά φαινόμενα της αστρονομίας και έγινε μέρος της επιστήμης.